Wat is acathisie?

Acathisie, ook wel acathisie gespeld, is een neuropsychiatrisch syndroom of bewegingsstoornis die wordt gekenmerkt door innerlijke rusteloosheid en het onvermogen om gedurende een redelijke periode stil te zitten of te staan.

Acathisie kan voorkomen als bijwerking van langdurig gebruik van antipsychotische medicijnen , lithium en sommige andere neuroleptica. Het is een van de meest voorkomende bijwerkingen van antipsychotische medicijnen; tussen de 15% en 45% van de mensen die antipsychotische medicijnen nemen, ervaart acathisie. Het kan echter moeilijk te beschrijven zijn door patiënten en dus moeilijk te diagnosticeren door artsen.

Wanneer acathisie wordt geïnduceerd door medicijnen, staat het bekend als antipsychotica-geïnduceerde acute acathisie (AIAA). Omdat bekend is dat het kan optreden als gevolg van de behandeling van een psychische stoornis, is het voorkomen van acathisie essentieel.

Dit artikel bespreekt de symptomen en verschillende soorten acathisie. Het onderzoekt ook waarom het gebeurt, hoe het wordt gediagnosticeerd en behandelingen die mensen kunnen helpen ermee om te gaan.

Soorten acathisie

Er zijn verschillende soorten acathisie, afhankelijk van het begin en de duur van de symptomen: 

• Acute acathisie : begint kort na het innemen van antipsychotica en duurt minder dan zes maanden
• Chronische acathisie : begint kort na het innemen van antipsychotica en duurt minder dan zes maanden
• Tardieve acathisie : begint na een langere periode (één tot drie maanden) van antipsychotisch gebruik en kan beginnen na stopzetting van de antipsychotica of verlaging van de dosering.
• Ontwennings-acathisie : begint binnen zes weken nadat u bent overgestapt op of bent gestopt met een antipsychoticum

Symptomen van acathisie

Als u acathisie heeft, kunt u last hebben van rusteloze bewegingen van de armen en benen. Dit wordt soms psychomotorische agitatie genoemd  . Uw lichaam kan angstig worden bij de gedachte om te gaan zitten. Uw lichaam wil altijd in beweging zijn, bijna tot het punt van friemelen wanneer de stilte intreedt.

Veel voorkomende symptomen van acathisie zijn:

• De benen kruisen en ontkruisen
• Fidgeting
• Tikken met de voet of vinger
• Marcheren op de plaats
• Tempo
• Schommelen
• Gewicht verplaatsen van het ene been naar het andere

Andere symptomen zijn:

• Spanning
• Gevoelens van spanning of paniek
• Prikkelbaarheid
• Gebrek aan geduld

Diagnose van acathisie

Acathisie wordt over het algemeen ondergediagnosticeerd of verkeerd gediagnosticeerd. De prevalentie van gemiste diagnose is een gevaarlijk probleem, omdat het kan leiden tot negatieve uitkomsten zoals gemiste medicatiedoseringen, die de psychiatrische symptomen kunnen verergeren die de medicijnen zouden moeten helpen beheersen.

Om acathisie te diagnosticeren, zal uw arts waarschijnlijk een lichamelijk onderzoek uitvoeren, waarbij u enkele minuten lang zittend en staand wordt geobserveerd om te letten op psychomotorische agitatie. Uw arts kan ook de Barnes Acathisia-Rating Scale invullen om de ernst van uw symptomen te beoordelen. Deze tool kan ook worden gebruikt om uw voortgang tijdens de behandeling bij te houden.

Aandoeningen met vergelijkbare symptomen

Acathisie heeft enige overeenkomsten met andere aandoeningen, waaronder angst en tardieve dyskinesie. Hoewel deze aandoeningen overlappende symptomen kunnen hebben, zijn ze niet hetzelfde. 

Uw arts zal u vragen naar uw huidige medicatie en eventuele andere gezondheidsproblemen uitsluiten die soortgelijke symptomen kunnen veroorzaken, waaronder:

• ADHD
• Geagiteerde depressie
• Spanning
• Slapeloosheid
• Manie
• Ziekte van Parkinson
• Psychose
• Rusteloze benen syndroom
• Tardieve dystonie
• Tardieve dyskinesie (TD)

Angst is bijvoorbeeld een mentale gezondheidstoestand die rusteloosheid kan veroorzaken, maar geen oncontroleerbare dwang om constant te bewegen. Hoewel bezorgdheid en angst, die kenmerkend zijn voor angst, geen symptomen van acathisie zijn, kan de toestand voor veel mensen angst opwekken.

Tardieve dyskinesie omvat onwillekeurige bewegingen van het gezicht, vingers of ledematen. Net als acathisie is het een bijwerking van antipsychotische medicijnen. Deze bewegingen zijn onwillekeurig, terwijl acathisie een intern gevoel van rusteloosheid omvat. De twee aandoeningen kunnen ook samen voorkomen.

Oorzaken van acathisie

Hoewel acathisie een veelvoorkomende bijwerking is van bepaalde medicijnen, moeten onderzoekers nog begrijpen waarom of hoe het symptomen van rusteloosheid veroorzaakt. Sommigen geloven dat het wordt veroorzaakt door een chemische onbalans die wordt veroorzaakt door de medicatie. Het overstimuleert gebieden in de hersenen, wat mogelijk resulteert in de dwang om te bewegen. 

Niet iedereen die antipsychotische medicijnen gebruikt, zal acathisie ervaren. Het is echter vaak een bijwerking van oudere antipsychotica van de eerste generatie die worden gebruikt voor de behandeling van bipolaire stoornis en schizofrenie, waaronder:

• Compro (prochloorperazine)
• Fluanxol (droperidol)
• Haldol (loxapine)
• Mellaril (thioridazine)
• Moban (molindon)
• Navane (thiothixeen)
• Orap (pimozide)
• Prolixine (flufenazine)
• Stelazine (trifluoperazine)
• Thorazine (chloorpromazine)

Acathisie komt ook vaak voor bij haloperidol en de nieuwere, tweede generatie middelen Abilify (aripiprazol) en Latuda (lurasidon). Invega (paliperidon) en Geodon (ziprasidon) zitten aan de lage kant van de lijst van medicijnen waarvan gedacht wordt dat ze acathisie veroorzaken.

Andere medicijnen waarvan bekend is dat ze acathisie veroorzaken zijn:

• Medicijnen tegen misselijkheid
• Calciumkanaalblokkers
• Medicijnen die duizeligheid behandelen
• Kalmerende middelen voor een operatie
• Selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI’s)

Helaas, net zoals het starten met antipsychotische medicatie acathisie kan veroorzaken, wordt het ook waargenomen bij mensen die geleidelijk worden afgebouwd van hun antipsychotische medicatie of die geadviseerd worden om hun dosering geleidelijk te verlagen. In deze gevallen wordt vaak ook
intense dysforie waargenomen.

Behandeling voor acathisie

Als u de diagnose acathisie heeft gekregen, kan uw arts uw dosering verlagen of stoppen met de medicatie die uw symptomen veroorzaakt. Echter, het aanpassen van uw mediatie kan ook leiden tot verergering van de symptomen of tot ontwenningsacathisie.

Er zijn een aantal medicijnen gebruikt om de symptomen van acathisie te behandelen, waaronder:

• Bètablokkers, zoals Hemangeol en Inderal (propranolol)
• Anticholinergica, zoals Cogentin (benztropine) en Akineton (biperiden)
• 5-HT2A-antagonisten, zoals Tolvon (mianserine), Remeron (mirtazapine), Desyrel (trazodon) en Periactin (cyproheptadine)
• Vitamine B6 in hoge doseringen (600 mg tot 1.200 mg per dag)

Acathisie is over het algemeen behandelbaar als het vroeg wordt gediagnosticeerd en behandeld en de persoon in staat is om te stoppen met het medicijn dat het probleem veroorzaakt. Acathisie verdwijnt vaak na het verlagen van de dosering van het medicijn. Het kan enkele weken of maanden duren voordat de symptomen verdwijnen.

Als het onbehandeld blijft, is de prognose slechter en kunnen de symptomen een ernstig effect hebben op de kwaliteit van leven van een persoon. De aandoening wordt ook in verband gebracht met een verhoogd risico op angst, depressie en gedachten aan zelfmoord.

Omgaan met acathisie

Een belangrijk onderdeel van het omgaan met acathisie is het beheren van uw medicatie. Doe uw best om een ​​gedetailleerd verslag bij te houden van de medicijnen die u neemt, inclusief de dosering en wanneer u ermee bent begonnen. Als u symptomen van acathisie ervaart, deel het verslag dan met uw zorgverlener.

Hoewel uw voorschrijvend arts op de hoogte zou moeten zijn van uw medicijngebruik, heeft hij of zij dit mogelijk niet in een compacte vorm.

Als je je alleen of gefrustreerd voelt over je symptomen, kan het ook helpen om je te toevertrouwen aan een vertrouwde vriend of familielid. Overweeg om lid te worden van een online supportgroep van anderen die begrijpen wat je doormaakt.

Preventie

Artsen en onderzoekers begrijpen nog niet helemaal de exacte redenen waarom bepaalde medicijnen acathisie veroorzaken. Echter, bepaalde factoren die uw risico kunnen verhogen en acathisie kunnen triggeren zijn:

• Uw leeftijd : Volwassenen van middelbare leeftijd en ouderen hebben meer kans om dit symptoom te ervaren
• Het type medicatie dat u gebruikt : Oudere antipsychotica van de eerste generatie veroorzaken vaker acathisie
• Uw dosis : Het nemen van hoge doses of het te snel verhogen van uw dosis kan uw risico vergroten

Hoewel acathisie niet altijd voorkomen kan worden, is uw risico lager als u begint met de laagste dosis. Uw arts kan uw dosis dan geleidelijk verhogen.