Wat is een waanstoornis?

Waanstoornis is een psychotische stoornis die het voor een persoon moeilijk kan maken om onderscheid te maken tussen wat echt is en wat men zich voorstelt. Het primaire symptoom van deze aandoening is de aanwezigheid van waanideeën , wat irrationele, onwrikbare overtuigingen zijn die niet waar zijn.

Mensen met een waanstoornis kunnen bizarre of niet-bizarre wanen ervaren:

• Bizarre waanbeelden: Dit zijn waanbeelden die fysiek onmogelijk zijn in onze realiteit. Bijvoorbeeld, de persoon kan geloven dat een orgaan uit zijn lichaam is verwijderd zonder dat er enig bewijs is van de procedure.
• Niet-bizarre waanideeën: Dit zijn waanideeën die mogelijk in het echte leven kunnen voorkomen, hoewel het vaak sterk overdreven verkeerde interpretaties van situaties zijn. Bijvoorbeeld, de persoon kan geloven dat zijn buurman van plan is hem te vermoorden of dat iemand die achter hem op het trottoir loopt hem daadwerkelijk volgt.

In dit artikel worden de typen , symptomen, oorzaken, diagnose en behandeling van waanstoornis besproken.

Soorten waanstoornis

Waanstoornis wordt ingedeeld in verschillende typen, afhankelijk van het type waanstoornis dat de persoon ervaart:

• Vervolgingstype: Vervolgingswaanideeën , ook bekend als paranoïde waanideeën, kunnen ervoor zorgen dat de persoon gelooft dat iemand hem of haar probeert te volgen, bespioneren, mishandelen of op een of andere manier kwaad wil doen. Als gevolg hiervan kunnen ze herhaaldelijk klachten indienen bij de autoriteiten om hulp. 
• Grandioos type: De persoon is ervan overtuigd dat hij/zij een groot maar onbekend talent, kennis, status of identiteit heeft. Hij/zij kan bijvoorbeeld geloven dat hij/zij uitzonderlijk getalenteerd is of dat hij/zij een belangrijke ontdekking heeft gedaan.
• Jaloerse type:  Deze persoon denkt dat zijn of haar partner of echtgenoot(e) vreemdgaat, ook al is er geen bewijs voor deze overtuiging.
• Erotomane type: De persoon kan geloven dat iemand, vaak iemand beroemd of belangrijk, verliefd op hem/haar is. Hij/zij kan proberen contact met de persoon op te nemen of hem/haar te stalken, en daardoor in de problemen komen met de autoriteiten.
• Somatisch type: Somatische waanideeën zijn gerelateerd aan het lichaam, de gezondheid of het uiterlijk van de persoon . De persoon kan ervan overtuigd zijn dat hij/zij een gezondheidstoestand heeft, een vreemd uiterlijk, een parasiet in zijn/haar lichaam of een vieze geur die van hem/haar afkomt.
• Gemengd type: De persoon heeft meer dan één waanthema.
• Niet-gespecificeerd type : Wanneer de dominante waanvoorstelling van de persoon niet duidelijk beschreven is in de andere specifieke typen.

Symptomen van waanstoornis

Dit zijn enkele van de symptomen die zich kunnen voordoen bij verschillende soorten waanstoornis:

• Gebrek aan besef dat de waanbeelden denkbeeldig zijn
• Het onvermogen om te accepteren dat de waanideeën onwaar zijn
• Verdediging als reactie op confrontatie met de waan
• Bezorgdheid over verborgen motieven van vrienden en familieleden
• Angst om voor de gek gehouden, slecht behandeld of misbruikt te worden
• Intense, irrationele achterdocht en wantrouwen
• Bizar of agressief gedrag als reactie op waanideeën

Oorzaken van waanstoornis

Hoewel de exacte oorzaken van een waanstoornis onbekend zijn, zijn dit enkele van de risicofactoren die kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van de aandoening:

• Genetische factoren: Waanstoornis heeft een genetische component en mensen hebben mogelijk meer kans om deze aandoening te krijgen als een biologische verwant een waanstoornis of schizofrenie heeft .
• Biologische factoren: Afwijkingen in bepaalde delen van de hersenen en onevenwichtigheden in chemische stoffen in de hersenen, ook wel neurotransmitters genoemd, worden in verband gebracht met waansymptomen.
• Omgevingsfactoren: Factoren zoals stress, sociaal isolement, alcoholmisbruik en middelenmisbruik kunnen ervoor zorgen dat iemand meer kans heeft op waanideeën.
• Psychologische factoren: Persoonlijkheidskenmerken zoals overgevoeligheid , achterdocht, wantrouwen, afgunst en een laag zelfbeeld kunnen ertoe leiden dat iemand verklaringen voor deze gevoelens zoekt, wat bijdraagt ​​aan het ontstaan ​​van waanideeën.

Diagnose van waanstoornis

Zorgverleners stellen de diagnose waanstoornis door te bepalen of de symptomen van de persoon voldoen aan de diagnostische criteria die zijn vastgelegd in de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-V) , een handleiding die is uitgegeven door de American Psychiatric Association.

Het diagnostische proces kan een volledige medische geschiedenis, een lichamelijk onderzoek, een uitgebreid psychiatrisch interview en mogelijk andere screeningstests of vragenlijsten omvatten, naast andere tests of scans om andere gezondheidsproblemen uit te sluiten.

Het is belangrijk om op te merken dat waanideeën kunnen optreden als symptoom bij verschillende psychische en neurologische aandoeningen, zoals onder andere schizofrenie, bipolaire stoornis , frontotemporale dementie, de ziekte van Alzheimer en de ziekte van Parkinson.

Deze aandoeningen gaan echter vaak gepaard met meerdere andere symptomen naast de waanbeelden, zoals hallucinaties, ongeorganiseerd denken en afwijkend motorisch gedrag.

Daarom maken de diagnostische criteria onderscheid tussen een waanstoornis en andere aandoeningen door de afwezigheid van andere psychotische, affectieve, gedragsmatige of neurologische symptomen te benadrukken.

Behandeling van waanstoornis

Mensen met een waanstoornis zoeken mogelijk geen behandeling, omdat ze zich er mogelijk niet van bewust zijn dat hun waanideeën niet waar zijn.

Deze aandoening kan moeilijk te behandelen zijn, omdat de achterdochtige aard en waanideeën van de persoon ertoe kunnen leiden dat hij of zij denkt dat zijn of haar dierbaren en zorgverleners hem of haar kwaad willen doen. Herstel is echter mogelijk, vooral als de zorgverlener het vertrouwen van de persoon weet te winnen.

De behandeling van een waanstoornis omvat doorgaans:

• Antipsychotische medicatie: Antipsychotische medicatie werkt door de balans van neurotransmitters in de hersenen te verbeteren, waardoor waanideeën worden verminderd. Ze kunnen ook helpen om agitatie te verminderen.
• Cognitieve gedragstherapie (CGT): CGT en andere vormen van psychotherapie kunnen mensen helpen de onderliggende, vervormde gedachten die aan de waanbeelden ten grondslag liggen, beter te herkennen en aan te pakken. Ook kunnen ze ervoor zorgen dat de waanbeelden minder belastend en beperkend zijn in het dagelijks leven.

Een woord van Verywell

Als u of een geliefde last heeft van waanideeën, kan het nuttig zijn om zo snel mogelijk een geestelijke gezondheidszorgverlener te bezoeken, zoals een psycholoog of psychiater. Uw huisarts kan u een verwijzing geven, als u die nodig hebt.