Dit is waarom je rillingen krijgt als je naar je favoriete liedje luistert

Je hebt je koptelefoon op, verzonken in een liedje, wanneer een bijzonder krachtig refrein of instrumentale break tintelende rimpelingen over je armen en benen stuurt. Of misschien gaan de haren in je nek overeind staan. Als je bekend bent met een bepaalde versie van dit gevoel, dan behoor je tot de 55% tot 90% van de mensen die de fysieke sensatie van muzikale rillingen ervaren. 

Het is een fenomeen dat kan optreden tijdens live of opgenomen muziek, nieuw of bekend, en het is door de jaren heen goed gedocumenteerd. Maar één vraag blijft: waarom gebeurt het?

Onderzoekers zijn op zoek gegaan naar het antwoord en een recent onderzoek gepubliceerd in Frontiers in Neuroscience, gericht op het in kaart brengen van de elektrische activiteit van de hersenen tijdens muzikale rillingen, werpt meer licht op de manier waarop muziek de plezier- en beloningscentra in de hersenen kan activeren. 

De studie

Neurowetenschappers in Frankrijk gebruikten high-density electroencephalography (HD-EEG) om patronen van cerebrale activiteit te illustreren wanneer mensen worden blootgesteld aan plezierige muzikale rillingen. Achttien vrijwilligers, 11 vrouwen en zeven mannen, deden mee. Allen meldden dat ze rillingen ervoeren tijdens plezierige muziek voorafgaand aan de studie.

Met behulp van HD-EEG werden elektroden op een groot gebied van de hoofdhuid van de deelnemers geplaatst om de elektrische activiteit in de hersenen te scannen en te meten. Nadat ze waren aangesloten, luisterde elke deelnemer naar vijf huiveringwekkende muziekfragmenten die ze hadden aangeleverd, evenals drie extra neutrale fragmenten die door onderzoekers waren geselecteerd, en werd gevraagd om verslag uit te brengen over hun emotionele plezier.

Ze deden dit door continu op een van de vier knoppen te drukken die overeenkwamen met de intensiteit van de ervaring (neutraal, weinig plezier, veel plezier, rillingen). Een “koude gebeurtenis” werd gedefinieerd als een hoog emotioneel plezier in combinatie met een fysieke sensatie van kippenvel, tintelingen, haren overeind of rillingen over de ruggengraat.

De scans onthulden de aanwezigheid van theta-activiteit, die geassocieerd wordt met geheugen, beloningsverwachting en aandacht. Deze vaardigheden zijn allemaal essentieel voor muzikale emotionele verwerking. Deze resultaten komen overeen met eerder MRI- en PET-scanonderzoek en openen een nieuwe deur voor het begrijpen van onze voorouderlijke relatie met muziek. 

Neurowetenschap en evolutie

De bevindingen van dit onderzoek geven aan dat onze muziekbeleving ooit een evolutionair doel heeft gediend.

“Oude hersencircuits die essentieel zijn voor overleving en betrokken zijn bij gemotiveerd gedrag, zoals seks, eten, geld, zijn ook betrokken bij de verwerking van muzikaal genot”, zegt hoofdonderzoeker Thibault Chabin. “Dus, we weten hoe , nu moeten we begrijpen waarom muziek plezierig en lonend is.”

Deskundigen hebben lang gediscussieerd over de vraag of muziek een biologische functie heeft. Terwijl sommigen muziek beschouwen als een bijproduct van het menselijk bestaan, theoretiseren anderen dat het onze soort een voorsprong gaf.

Denk aan het feit dat muziek bekend staat om het vrijkomen van oxytocine, het “knuffelhormoon” dat binding bevordert, in de hersenen.  Vanuit een evolutionair perspectief zou de komst van muziek de onderlinge afhankelijkheid en sociale cohesie kunnen hebben vergroot. Gebonden groepen die samenwerkten, hadden meer kans om te overleven.

De oudste bekende muziekinstrumenten ter wereld werden ontdekt in een Duitse grot: een set van 43.000 jaar oude fluiten gemaakt van vogelbot en mammoetivoor. Men denkt dat de instrumenten de eerste waren die werden gebruikt voor recreatie en rituelen. 

“In een grot zou de fluit goddelijk hebben geklonken, en dat zou een gevoel van verbondenheid hebben gecreëerd dat overleving zou hebben versterkt,” zegt professor muziektherapie aan het Berklee College of Music, Kathleen Howland, PhD. “De komst van de fluit zou een opmerkelijke verschuiving in de gemeenschap van deze Homo sapiens hebben veroorzaakt.”

Historisch gezien is muziek ook gebruikt als een hulpmiddel om deze sociale cohesie te behouden. Als identificatiemiddel helpt muziek vaak om onderscheid te maken tussen in-group en out-group – denk aan de volksliederen van vandaag, protestliederen of het gevoel van kameraadschap dat ontstaat door mee te zingen tijdens een liveconcert.

Antropologen hebben gesuggereerd dat deze moderne iteraties van muziek mogelijk zijn geëvolueerd uit “gecoördineerde territoriale verdedigingssignalen”, vergelijkbaar met roedels wolven die naar de maan huilen. Vroege mensen maakten samen muziek om de band te versterken en overleving te bevorderen. 

Muziek voor mentale gezondheid

De oereigenschappen van muziek kunnen vandaag de dag nog steeds nuttig voor ons zijn, zelfs buiten de productie van feelgoodhormonen. Terugdenkend aan de eerste fluiten, heeft muziek sinds het begin een rol gespeeld bij het kalmeren van de menselijke geest.

“Ik kon me voorstellen dat er baby’s geboren werden die tot rust kwamen met de muziek,” zegt Howland. “Ik voel instinctief dat ze al hadden uitgevonden hoe ze voor de baby’s moesten zingen, omdat het kostbare calorieën zou hebben bespaard voor hun overleving toen ze niet in nood waren.”

Als muziektherapeut is Howland zich terdege bewust van de manieren waarop bepaalde soorten muziek de ontspanningsreactie van de hersenen kunnen activeren en kunnen helpen angst en depressie te verlichten. Bovendien hebben studies aangetoond dat muziek mogelijk het immuunsysteem kan versterken kan helpen bij de behandeling van aandoeningen zoals Alzheimer 7

“Er zijn prachtige manieren om die ideale balans te bereiken, zoals meditatie, yoga en tai chi. Maar muziek heeft een gevoel van onmiddellijkheid en vertrouwdheid dat intuïtief en alomtegenwoordig wordt gebruikt. Zo kunnen we in de muziektherapie die doelgerichtheid overbrengen op iemand die pijn heeft of angstig is in het ziekenhuis”, aldus Howland.

Terwijl we door stressvolle, onzekere tijden navigeren, kan muziek een krachtig hulpmiddel zijn dat zowel onafhankelijk als met anderen kan worden gebruikt. Het delen van de ervaring van het luisteren naar een favoriet nummer met een vriend, het combineren van dans en beweging, en zelfs het verweven van visuele kunstinterpretatie zoals tekenen of schilderen kan de heilzame mentale effecten van muziek versterken.

“Als je op een plek bent met een piek in stress zoals wij nu zijn, kun je in drie tot vijf minuten van een muziekstuk (je) op een plek komen waar de tijd lijkt te vervormen, je raakt verdwaald in beelden,” zegt Howland. “Het is een makkelijk toegankelijke bron, en het is een mooie om te delen.”

Wat de toekomst brengt

Deze studie was de eerste in zijn soort die high-density EEG gebruikte om cerebrale activiteit te monitoren tijdens muziek luistersessies.  Onderzoekers zoals Chabin hopen het begrip van muzikaal genot te vergroten, en deze studie is nog maar het begin. Nu de basis succesvol is gelegd om de hersenactiviteit geassocieerd met muzikaal genot te illustreren, kan de volgende fase van onderzoek buiten het lab worden uitgevoerd met behulp van EEG.

“Dit onderzoek onder laboratoriumomstandigheden was een eerste stap voor andere experimenten in natuurlijke omgevingen tijdens concerten, waarin we willen meten hoe muzikale emoties tussen mensen worden overgedragen”, aldus Chabin.

Met draadloze mobiele EEG-systemen kan de cerebrale activiteit van individuele deelnemers gelijktijdig worden waargenomen binnen een groepsomgeving. Een beter begrip van de emotionele synchronisatie van groepen zal de puzzel van de rol van muziek in ons leven verder in elkaar zetten.

“We zullen eindelijk de magie van de biologie erachter ontsluiten,” zegt Howland. “We blijven er steeds verder aan sleutelen. Het is prachtig.”