Emmanuel Lavigne / EyeEm / Getty Images
Sluit deze videospeler
Inhoudsopgave
Wat is een persoonlijkheidscultus?
Een persoonlijkheidscultus, soms ook wel persoonlijkheidscultus genoemd, wordt gedefinieerd als “overdreven toewijding aan een charismatische politieke, religieuze of andere leider.”
Autoritaire figuren , zoals Benito Mussolini van Italië en Vladimir Poetin van Rusland, worden vaak geassocieerd met persoonsverheerlijkingen, net als totalitaire regimes zoals de Sovjet-Unie onder Jozef Stalin, Duitsland onder Adolf Hitler en Noord-Korea onder Kim Jong-Un.
Leiders van persoonlijkheidsculten gebruiken vaak beeldspraak en de manipulatie van massamedia om een verheven, zelfs bovenmenselijke, versie van hun persona te creëren in de gedachten van hun volgelingen. Hun volgelingen accepteren de persona en autoriteit van de leider, wat leidt tot hun toewijding aan de leider en hun missie om een denkbeeldige toekomst te verwezenlijken.
Geschiedenis van persoonlijkheidscultussen
De term ‘persoonlijkheidscultus’ werd populair nadat Nikita Chroesjtsjov deze gebruikte in een toespraak in 1956 op het 20e congres van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie, waarin hij de voortdurende persoonlijkheidscultus rondom Jozef Stalin, die drie jaar eerder was overleden, aan de kaak stelde.
De term werd echter al veel eerder gebruikt in moderne Europese talen, in de eerste helft van de 19e eeuw. Chroesjtsjov was niet eens de eerste persoon die de term in de Sovjet-Unie gebruikte. Stalins opvolger Georgi Malenkov gebruikte de term voor het eerst in 1953 om Stalin en zijn volgelingen te beschrijven, net zoals Chroesjtsjov drie jaar later deed.
Maar hoewel de term misschien maar 200 jaar oud is, zijn er voorbeelden van persoonlijkheidscultussen die helemaal teruggaan tot de oudheid. Een daarvan is Augustus, de eerste Romeinse keizer, en zijn dynastie, die dode en uiteindelijk levende keizers begon te vergoddelijken.
is in de moderne tijd gemakkelijker geworden om persoonlijkheidsculten op te richten en in stand te houden, omdat de massamedia steeds geavanceerder en toegankelijker zijn geworden. Hierdoor kunnen de leiders van persoonlijkheidsculten hun boodschappen gemakkelijker verspreiden en controleren.
Sommige geleerden traceren de eerste moderne persoonlijkheidscultus terug tot 1851, toen Napoleon III de macht greep in Frankrijk en zichzelf uiteindelijk tot keizer uitriep. Velen traceren het echter tot 1924, toen Stalin besloot het lijk van Vladimir Lenin te balsemen en in het openbaar tentoon te stellen. Deze stap luidde een postume persoonlijkheidscultus in, gewijd aan de Sovjetleider.
De charismatische leider
Socioloog Max Weber introduceerde het concept van charismatische autoriteit, waarvan de meeste onderzoekers van persoonlijkheidscultus het erover eens zijn dat het essentieel is om dit soort leiderschap te begrijpen. Volgens Weber is charisma een “bepaalde kwaliteit van een individuele persoonlijkheid [waaronder] hij als buitengewoon wordt beschouwd en wordt behandeld als begiftigd met bovennatuurlijke, bovenmenselijke of op zijn minst bijzonder uitzonderlijke krachten of kwaliteiten.”
Ondertussen hangt charismatische autoriteit af van de toewijding van individuele volgers aan en het vertrouwen in een individuele leider. In deze context is de perceptie van volgers van de leider cruciaal voor het behouden van hun legitimiteit, dus de media worden gebruikt om een groter dan levensgroot beeld van de leider te creëren en te promoten.
Een ander kenmerk van charismatisch gezag is dat het vaak kritisch staat tegenover bestaande instellingen en streeft naar het teweegbrengen van een vorm van verandering. Dat kan variëren van een geïdealiseerde tijd tot revolutionaire hervorming.
Deze missie om de gevestigde orde te verstoren is de sleutel tot het succes van een charismatische leider, want hoe meer volgers geloven dat er een crisis in de maatschappij is die de huidige instellingen niet kunnen oplossen, hoe waarschijnlijker het is dat ze hun hoop vestigen op een charismatische leider. Dezelfde basisprincipes gelden voor de figuur waar een persoonlijkheidscultus omheen ontstaat.
Hoe persoonlijkheidsculten volgers winnen en behouden
De echte of ingebeelde kwaliteiten van de charismatische leider die via de massamedia worden vastgesteld, kunnen ertoe leiden dat er een persoonlijkheidscultus ontstaat, maar uiteindelijk is het de reactie van potentiële volgelingen die een persoonlijkheidscultus mogelijk maakt.
Terwijl de overkoepelende missie van een charismatische leider (zoals het tot stand brengen van een nieuwe utopie) vaak zo verheven is dat het onrealistisch is, is de steun van volgers doorgaans gebaseerd op de opname van meer realistische, praktische doelen (zoals betere lonen of minder concurrentie voor banen) die volgers zullen helpen zich een betere toekomst voor te stellen.
In een persoonlijkheidscultus verstevigt en legitimeert de leider zijn autoriteit door middel van mediamanipulatie en propaganda, waardoor volgers geloven dat de leider de enige is die de gestelde missie kan bereiken. Het voortdurende geloof en de toewijding van volgers aan een persoonlijkheidscultus wordt echter niet alleen in stand gehouden door de leider en missie. Het is ook het lidmaatschap van de groep en de loyaliteit aan de andere groepsleden die hun loyaliteit in stand houden.
De toewijding van een individu aan de andere leden van een persoonlijkheidscultus kan de sleutel zijn tot zowel hun voortdurende lidmaatschap als de groepsspecifieke overtuigingen die ze aanhangen en de acties die ze bereid zijn uit te voeren. Dit kan worden verklaard door:
Groepsleden en de behoefte om erbij te horen
Om resonantie te creëren, moet een charismatische leider spreken in de taal van zijn volgers om ervoor te zorgen dat de volgers de missie van de leider begrijpen en accepteren. Als de leider hierin slaagt, kan het de toewijding en het geloof in hem van zijn volgers versterken, maar het zal ook het gevoel versterken dat de leden van de persoonlijkheidscultus deel uitmaken van een in-group.
Deze in-group ontwikkelt vervolgens zijn eigen visuele referenties, overtuigingen en rituelen die de toewijding aan de leider en de persoonlijkheidscultus als geheel versterken. Het uitvoeren van dergelijke rituelen of staatsovertuigingen die aansluiten bij de persoonlijkheidscultus, kan een lakmoesproef worden voor erbij horen.
Leden van een persoonlijkheidscultus bevredigen hun behoefte om ergens bij te horen , hoewel dit ook de behoefte vergroot om hun status binnen de groep te behouden door zich te conformeren aan de normen. Dit kan leden aanzetten tot steeds radicaler gedrag en overtuigingen, vooral wanneer de leider vooroordelen aanwakkert tegen out-groups (met name out-groups waar volgers nauwelijks of nooit bij kunnen horen, zoals groepen op basis van nationale afkomst, ras, geslacht of klasse).
Identiteitsfusie en de toegewijde acteur
Uiteindelijk, wanneer toewijding aan de leider en hun missie evolueert naar toewijding aan de persoonlijkheidscultus als geheel, kunnen volgers identiteitsfusie ervaren, waarbij iemands sociale identiteit en individuele zelfconcept worden samengevoegd. Dit kan ertoe leiden dat volgers een familie-achtige band voelen met andere groepsleden, wat hen aanmoedigt om zich in te laten met extreem gedrag , zelfs vechten en sterven, namens de groep.
Volgens het theoretische kader van de ‘toegewijde acteur’ hebben deze acties niets te maken met verwachte risico’s of beloningen, maar zijn ze het resultaat van de onvoorwaardelijke toewijding van de volgelingen aan de moraal, waarden en ideologie van de groep
In persoonlijkheidsculten kan dit loyaliteit aan de groep betekenen, en gehoorzaamheid aan de leider wordt belangrijker dan meer gevestigde waarden. Als gevolg hiervan kan identiteitsfusie met een persoonlijkheidscultus resulteren in banden met de groep die zelfs sterker zijn dan die met hun eigen familie.
Terwijl buitenstaanders misschien zien hoe de leider hun volgers manipuleert en uitbuit en zich afvragen waarom groepsleden hieraan blijven toegeven, zullen hun volgers zich steeds meer aan de persoonsverheerlijking wijden.
Bevrijding van persoonlijkheidsculten
Omdat persoonlijkheidsculten zo succesvol zijn in het vervullen van sociale behoeften , kan het een uitdaging zijn om er op eigen houtje van los te breken. Bovendien, als iemand in een land woont waar een persoonlijkheidscultus is gecreëerd om de politieke greep van een autoritaire leider te versterken, heeft hij of zij mogelijk niet de mogelijkheid om dat te doen.
Voor mensen die slachtoffer zijn geworden van persoonscultussen in een democratie, zijn bezorgde vrienden en familieleden waarschijnlijk nodig om de ogen van hun dierbaren te openen voor hun deelname.
Vrienden en familie kunnen echter niet doordringen tot een geliefde die lid is van een persoonlijkheidscultus door ze uit te schelden of botweg te vertellen dat ze gemanipuleerd worden. In plaats daarvan is het belangrijk om empathie te tonen en vragen te stellen zonder neerbuigend of veroordelend te zijn.
Hoe toegewijd iemand ook lijkt aan een persoonlijkheidscultus, er zullen altijd barsten in zijn loyaliteit zitten, ook al zijn die in eerste instantie moeilijk te ontdekken. Een vriend of familielid kan deze barsten opmerken door een vriendelijk gesprek aan te knopen en ze vervolgens heel voorzichtig aan te wijzen.
Dit proces vereist geduld en tolerantie, maar uiteindelijk kan het het individu helpen de invloed van de persoonlijkheidscultus op hun leven te herkennen en zich ervan te bevrijden. Op de een of andere manier moet het echter de keuze van het individu zijn om zich te bevrijden, en vrienden en familie moeten accepteren dat het proces niet zal werken tenzij hun geliefde tot het besef komt dat hij/zij niet langer deel wil uitmaken van de persoonlijkheidscultus.