Westend61 / Getty Images
Sluit deze videospeler
Impulsiviteit, of impulsief gedrag, wordt in brede zin gedefinieerd als acties zonder vooruitziende blik die slecht bedacht, voortijdig uitgedrukt, onnodig riskant en ongepast zijn voor de situatie. Impulsiviteit wordt geassocieerd met ongewenste, in plaats van wenselijke, uitkomsten.
Impulsiviteit is een kenmerk van een aantal psychische aandoeningen, waaronder borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS) , bipolaire stoornis en aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD).
Mensen die impulsief zijn, kunnen overhaaste beslissingen nemen, ruzies krijgen en riskant gedrag vertonen. Naast het ondermijnen van relaties en het algehele gevoel van welzijn van een persoon, kunnen impulsieve gedragingen ook leiden tot financiële en juridische schade als ze niet worden gecontroleerd.
Gelukkig zijn er behandelingen die kunnen helpen om impulsiviteit onder controle te krijgen, waaronder psychotherapie, mindfulnesstraining en farmaceutische medicijnen.
Inhoudsopgave
Kenmerken van impulsiviteit
Volgens de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5) zijn impulsieve gedragingen een kenmerk van BPS en andere aandoeningen. Hoe het zich manifesteert, kan verschillen, afhankelijk van de specifieke diagnose van een persoon en de ernst van zijn of haar aandoening.
Mensen die impulsief zijn, worden vaak als volgt beschreven:
- Opvliegend
- Uitslag
- Onvoorspelbaar
- Onstabiel
Deze instabiliteit zorgt er vaak voor dat mensen worstelen met gevoelens van ontoereikendheid die zich uiten in onstabiele emoties, onstabiel gedrag en onstabiele relaties. Bij BPD bijvoorbeeld, kunnen mensen snel uitvallen naar alles wat als een belediging wordt beschouwd en zullen ze vaak niet herkennen hoe onredelijk of buitensporig die emoties zijn.
In psychologische termen zijn impulsieve gedragingen inherent ongepast, zowel qua omvang als qua potentieel risico. In sommige gevallen zijn mensen minder geneigd om rekening te houden met mogelijke gevolgen en zullen ze vaak overgaan tot zelfbeschadigend gedrag (zoals eetbuien of overmatig drinken) als manier om ermee om te gaan.
Impulsief gedrag is echter op zichzelf geen diagnose. Alleen wanneer het gedrag alomtegenwoordig, schadelijk is en het vermogen van een persoon om normaal te functioneren verstoort, kunnen mentale gezondheidsdiagnoses zoals BPD of bipolaire stoornis worden overwogen.
Impulsiviteit moet niet worden verward met een dwang , waarbij een persoon het gedrag als abnormaal herkent, maar het niet kan stoppen. Bij impulsiviteit zal de persoon uithalen zonder inherent te erkennen dat het gedrag abnormaal is.
Impulsiviteit identificeren
Impulsiviteit is geen aparte aandoening, maar het is vaak een symptoom van een psychische aandoening. Geen enkele test kan bevestigen of impulsief gedrag het gevolg is van BPS, bipolaire stoornis of een andere aandoening. Een arts zal een psychologisch onderzoek uitvoeren om te bepalen of de symptomen consistent zijn met de criteria die in de DSM-5 zijn uiteengezet.
Tijdens een psychologische evaluatie zal een arts vragen stellen over de symptomen die een persoon ervaart, waaronder vragen over de ernst, aard en duur van de symptomen. In sommige gevallen kunnen ze andere mensen die contact hebben met het individu, zoals familieleden, om informatie over symptomen en gedrag vragen.
Naast een psychologische beoordeling kan een arts ook een lichamelijk onderzoek uitvoeren en bloedonderzoek bestellen. Dit kan helpen medische aandoeningen uit te sluiten die bijdragen aan of de symptomen veroorzaken.
Risicofactoren voor impulsiviteit
Er zijn een aantal verschillende factoren die geassocieerd worden met een verhoogd risico op impulsief gedrag. Enkele hiervan zijn:
- Leeftijd : Jongere mensen zijn vatbaarder voor impulsief gedrag dan oudere mensen.
- Geslacht : Jongens en mannen zijn vaker impulsief.
- Familiegeschiedenis : Een familiegeschiedenis van psychische aandoeningen of impulsief gedrag kan leiden tot een verhoogd risico.
- Trauma : Blootstelling aan trauma, geweld, mishandeling en verwaarlozing kan het risico op impulsiviteit vergroten.
- Middelengebruik : Drugs- en alcoholgebruik kunnen bijdragen aan impulsief gedrag.
Oorzaken van impulsiviteit
De exacte oorzaken van impulsiviteit zijn niet volledig bekend, maar men vermoedt dat zowel omgevingsfactoren als genetische factoren een rol spelen.
Psychologische factoren
Impulsiviteit kan soms voortkomen uit traumatische ervaringen, met name die welke in de vroege kindertijd plaatsvinden. De opvoeding van een kind, inclusief de opvoedingsstijlen van hun verzorger, kan ook van invloed zijn op de ontwikkeling van zelfregulerende vaardigheden. Kinderen die niet leren hun gedrag effectief te reguleren, kunnen hierdoor meer impulsiviteit ervaren.
Omgevingsfactoren kunnen er ook voor zorgen dat mensen met psychische aandoeningen zoals BPS en bipolaire stoornis beter met impulsiviteitsklachten kunnen omgaan.
Genetische factoren
In sommige omstandigheden kan impulsiviteit worden beïnvloed door genetische factoren. Genetische mutaties die de productie van serotonine en dopamine beïnvloeden , de neurotransmitters die worden geassocieerd met stemming en cognitie, kunnen bijdragen aan verhoogde impulsiviteit. Sommige onderzoeken hebben ook aangetoond dat genetische fouten erfelijke impulsiviteit kunnen verhogen.
Er wordt aangenomen dat andere aandoeningen die verband houden met impulsiviteit, waaronder bipolaire stoornis en ADHD, onderliggende genetische factoren delen. Deze genetische invloeden hebben waarschijnlijk invloed op de gedeelde symptomen, zoals impulsiviteit.
Het is deze combinatie van omgevings-, genetische en fysiologische factoren die waarschijnlijk de perfecte oorzaak is voor de ontwikkeling van veel psychische aandoeningen die verband houden met impulsiviteit.
Aandoeningen die verband houden met impulsiviteit
Impulsief gedrag kan voorkomen bij een aantal verschillende psychische aandoeningen:
- Fysieke oorzaken van impulsiviteit , waaronder verworven hersenletsel of een neurodegeneratieve ziekte zoals de ziekte van Alzheimer of de ziekte van Huntington.
- Bipolaire manie , vaak in combinatie met grootheidswaanzin en een vlucht van ideeën (Tijdens een acute manische episode zal een persoon vaak impulsief handelen zonder veel na te denken over de gevolgen. Spreeën van uitgaven en hyperseksueel gedrag zijn twee veelvoorkomende voorbeelden van impulsiviteit gerelateerd aan een bipolaire stoornis).
- Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD) , ook wel hyperactief-impulsieve ADHD genoemd, wordt veroorzaakt door het onvermogen van het kind om stil te zitten of ongepast gedrag te beheersen. (Het is dit gebrek aan controle, gecombineerd met een voortdurend veranderende interesse, dat impulsiviteit aanwakkert.)
- Stoornissen in het middelengebruik , hoewel de impulsiviteit zich doorgaans manifesteert onder invloed van drugs, bij hunkering naar drugs of bij het actief zoeken naar drugs.
- Antisociale persoonlijkheidsstoornis (ASPD) , nauw verwant aan BPS, maar verschilt doordat er sprake is van een alomvattende en aanhoudende minachting voor moraal, sociale normen en de rechten en gevoelens van anderen
- Stoornissen in de impulsbeheersing : Hieronder vallen aandoeningen zoals de intermitterende explosieve stoornis, kleptomanie, pyromanie en trichotillomanie, die kunnen leiden tot riskant gedrag dat schadelijk kan zijn voor de persoon zelf of anderen.
Hoe impulsiviteit zich manifesteert, verschilt per aandoening. Bij een borderline persoonlijkheidsstoornis heeft een persoon extreme emoties die hij of zij moeilijk onder controle kan houden. Bij een antisociale persoonlijkheidsstoornis is er sprake van een opvallend gebrek aan emoties.
Voorbeelden van impulsiviteit
Impulsiviteit kan op verschillende manieren worden uitgedrukt, afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Elk individu en elke situatie is anders. Enkele veelvoorkomende voorbeelden van impulsiviteit zijn:
- Plannen abrupt wijzigen of annuleren
- Een onvermogen om stil te blijven
- Eetbuien of drinken
- Opruimen van spullen om ‘opnieuw te beginnen’
- Steeds weer een nieuw hoofdstuk beginnen
- Vernietigen van eigendommen
- Escalerende confrontaties
- Regelmatige emotionele uitbarstingen
- Onvermogen om kritiek te ontvangen zonder beledigd te worden
- Toetreden tot en verlaten van veel groepen
- Te snel conclusies trekken
- Zinloze of riskante seks
- Overdreven excuses aanbieden
- Te veel emoties delen
- Te veel uitgeven
- Fysiek geweld
- Plotseling stoppen met je baan
- Zelfbeschadiging
- Zelfverminking
- Dreigen zichzelf of anderen schade toe te brengen
Behandeling voor impulsiviteit
Hoewel impulsief gedrag ernstig en wijdverbreid kan zijn, kan het vaak succesvol worden beheerd met behandeling. Veel behandelingen voor psychische aandoeningen hebben componenten die specifiek gericht zijn op impulsiviteit.
Psychotherapie
Dialectische gedragstherapie (DGT) richt zich op het opbouwen van vaardigheden die uw impulsieve gedrag verminderen en uw vermogen om na te denken en te reflecteren vergroten voordat u handelt. Door copingmechanismen te gebruiken om met intense emoties om te gaan, is een persoon met BPD beter toegerust om situaties zonder confrontatie aan te gaan.
Mindfulness , een vaardigheid die wordt onderwezen in DBT, moedigt je aan om in het moment te blijven, wat je kan helpen om je bewuster te blijven van je acties, zodat je de tijd neemt om de consequenties te overwegen. Het beoefenen van deze techniek kan je helpen om de tijd te nemen die nodig is om na te denken over je opties, waardoor je in staat wordt gesteld om rationelere beslissingen te nemen over hoe je reageert op gebeurtenissen om je heen. Mindfulnessmeditatie is een modaliteit die vaak wordt gebruikt om de training te ondersteunen.
Medicatie
Medicijnen zoals selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI’s) kunnen soms ook helpen, soms gecombineerd met een lage dosis antipsychoticum . Dit geldt vooral als uw gedrag extreem is en een risico vormt voor uw veiligheid of die van de mensen om u heen.
Er zijn een aantal medicijnen die specifiek impulsiviteit behandelen, waaronder:
- Atypische antipsychotica : Abilify (aripiprazol) vermindert interpersoonlijke problemen en impulsiviteit.
- Stemmingsstabilisatoren : Lamictal (lamotrigine) kan helpen impulsiviteit en woede te verminderen, terwijl Topamax (topiramaat) impulsiviteit, woede en angst kan verminderen.
Medicijnen zijn het meest effectief als ze worden gebruikt in combinatie met psychotherapie door een therapeut die gespecialiseerd is in de behandeling van impulsief gedrag.
Omgaan met instabiliteit
Naast het naleven van uw behandelplan en het bezoeken van een therapeut, zijn er stappen die u kunt nemen om beter met impulsiviteit om te gaan. Vaak is de eerste stap het identificeren van de impulsieve gedragingen die u wilt veranderen. Vervolgens kunt u een van deze strategieën proberen wanneer u merkt dat u de neiging hebt om een van die gedragingen te vertonen:
- Voer een ketenanalyse uit , waarmee u het impulsieve gedrag kunt identificeren, kunt nagaan wat er vóór het gedrag gebeurde, uw gedachten en gevoelens kunt evalueren en de gevolgen kunt overwegen.
- Sluit je aan bij een supportgroep . Als je geen middelen hebt zoals ondersteunende vrienden en familie, kan het helpen om je impulsieve gedrag te beheersen door je aan te sluiten bij een supportgroep. Het stelt je ook in staat om met anderen te praten over wat voor hen wel (en niet) heeft gewerkt om met impulsief gedrag om te gaan.
- Vervang impulsief gedrag door gezond gedrag. Hoewel impulsiviteit op korte termijn een positief effect kan hebben (bijvoorbeeld het wegnemen van angst of vrees), zijn er gezonde manieren om ermee om te gaan, zoals wandelen, dagboekschrijven, praten met een vertrouwde vriend of afspreken met een supportgroep.
- Oefen diep ademhalen. Diep ademhalen is een manier om stress te beheersen, wat je kan helpen je stemming te reguleren en impulsief gedrag te verminderen. Je concentreren op je ademhaling kan je ook helpen af te leiden terwijl je de drang om impulsief te handelen overwint.
Als u of een dierbare kampt met impulsiviteit, neem dan contact op met de nationale hulplijn van de Substance Abuse and Mental Health Services Administration (SAMHSA) op 1-800-662-4357 voor informatie over ondersteunings- en behandelcentra in uw omgeving.
Voor meer informatie over geestelijke gezondheid kunt u terecht in onze Nationale Hulplijn Database .