Dissociatieve identiteitsstoornis (DIS): symptomen, kenmerken, oorzaken, behandeling

Dissociatieve identiteitsstoornis (DIS) is een aandoening die wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van twee of meer verschillende persoonlijkheden binnen één individu. De psychische aandoening, die vroeger meervoudige persoonlijkheidsstoornis werd genoemd, is een van de dissociatieve stoornissen die worden vermeld in de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition (DSM-5).

Dissociatieve stoornissen hebben allemaal een centraal kenmerk van ‘dissociatie’, of een verstoring van de normaal geïntegreerde functies van bewustzijn, geheugen, identiteit en perceptie. 

Symptomen van dissociatieve identiteitsstoornis

Een persoon met DID ervaart de aanwezigheid van twee of meer afzonderlijke identiteiten of persoonlijkheden, ook wel alters genoemd. Deze persoonlijkheden nemen herhaaldelijk de controle over het gedrag van de persoon en ze ervaren vaak een verlies van geheugen van wat er gebeurde terwijl een andere persoonlijkheid of alter de controle had.

Elke alter heeft een eigen set van eigenschappen, persoonlijke geschiedenis en manier van relateren aan de wereld. Deze alters kunnen andere namen, maniertjes, geslachten en voorkeuren hebben dan de kernpersoonlijkheid van het individu.

Andere symptomen die iemand met DIS kan ervaren zijn:

• Een onvermogen om herinneringen uit de kindertijd en persoonlijke geschiedenis te herinneren
• Gevoelens van onthechting of ontkoppeling
• Flashbacks of de plotselinge terugkeer van eerder vergeten herinneringen
• Hallucinaties
• Gebrek aan bewustzijn over recente gebeurtenissen
• Stukken tijd verliezen
• Gedachten aan zelfbeschadiging of zelfmoord

Diagnose van dissociatieve identiteitsstoornis

De diagnostische criteria voor dissociatieve identiteitsstoornis zoals beschreven in de DSM-5 zijn als volgt:

• De aanwezigheid van twee of meer afzonderlijke identiteiten of persoonlijkheden, elk met zijn eigen patroon van interpretatie en relatie met de omgeving. De aanwezigheid van deze persoonlijkheden kan zelfgerapporteerd zijn of door een therapeut worden waargenomen voor diagnose.
• Er moet sprake zijn van geheugenverlies, waardoor iemand zich minder goed kan herinneren van zowel traumatische gebeurtenissen als dagelijkse gebeurtenissen.
• De persoon moet moeite hebben met zijn/haar dagelijks functioneren.
• De symptomen maken geen deel uit van een culturele of religieuze gewoonte.
• De symptomen worden niet veroorzaakt door het gebruik van een middel, zoals alcohol of medicijnen.

Hoewel sommigen DIS als een zeldzame aandoening hebben beschreven, blijkt uit een combinatie van prevalentieonderzoeken dat onderzoek heeft aangetoond dat 1% tot 1,5% van de bevolking aan de stoornis lijdt. 

Er is al lang controverse binnen het veld van de geestelijke gezondheid over de vraag of DID wel of niet bestaat.  Er is bewijs dat mensen met DID vatbaarder zijn voor hypnose en suggestibiliteit. Dit heeft ertoe geleid dat sommige experts beweren dat de afzonderlijke identiteiten die mensen met DID ervaren, het resultaat kunnen zijn van suggestie.

Andere experts beweren echter dat er recente studies zijn die dit idee van suggestie weerleggen.  Zo hebben sommige studies aangetoond dat de verschillende persoonlijkheden van een persoon met DID verschillende fysiologische profielen hebben, waaronder verschillende hersenactivatiepatronen of cardiovasculaire reacties. Deze studies zijn gebruikt als bewijs voor het bestaan ​​van daadwerkelijke alters.

Over het algemeen is DIS nog steeds een controversiële diagnose, maar deze wordt nu wel meer geaccepteerd binnen de geestelijke gezondheidszorg.

Oorzaken van dissociatieve identiteitsstoornis

Er wordt aangenomen dat een geschiedenis van trauma een cruciale rol speelt in de ontwikkeling van DID. Ongeveer 90% van de mensen met een dissociatieve identiteitsstoornis heeft een geschiedenis van misbruik in het verleden.

Mensen met DIS melden vaak dat ze in hun jeugd te maken hebben gehad met ernstig, herhaaldelijk fysiek en seksueel misbruik. Ook hebben ze vaak gelijktijdig symptomen van een borderline-persoonlijkheidsstoornis (BPS) , waaronder:

• Zelfbeschadigend gedrag
• Impulsief gedrag
• Instabiliteit in relaties 

Dit kan te maken hebben met het feit dat kindermishandeling een risicofactor is voor beide aandoeningen.

Eén theorie over de ontwikkeling van DIS stelt dat mensen met DIS een psychologisch trauma hebben meegemaakt dat zo ernstig is dat de enige manier om met dat trauma om te gaan, is door een zeer sterke dissociatie te ontwikkelen als copingmechanisme.  Na verloop van tijd leidt chronische dissociatie tot de vorming van verschillende identiteiten of alters.

Behandeling van dissociatieve identiteitsstoornis 

De behandeling van een dissociatieve identiteitsstoornis bestaat meestal uit psychotherapie, gericht op het helpen van de persoon om verschillende persoonlijkheden te integreren in één enkele, geïntegreerde identiteit

Psychotherapie

De behoeften van iedereen zijn anders, maar therapie richt zich doorgaans op het helpen van de persoon om traumatische herinneringen veilig te verwerken, relaties met anderen te verbeteren en effectievere copingvaardigheden te ontwikkelen.

Therapievormen die kunnen worden gebruikt bij de behandeling van DIS zijn onder meer cognitieve gedragstherapie (CGT) , dialectische gedragstherapie (DGT) en eye movement desensitization and reprocessing (EMDR) .  

Medicatie

Er bestaat geen specifiek medicijn om DIS te behandelen, maar antidepressiva en medicijnen tegen angst kunnen worden gebruikt om de symptomen van depressie en angst aan te pakken. 

Omgaan met dissociatieve identiteitsstoornis

Het leren van nieuwe copingvaardigheden is een belangrijk aspect van het omgaan met symptomen van dissociatieve identiteitsstoornis. Enkele strategieën die kunnen helpen zijn:

• Meditatie : beoefenen van meditatie kan mensen helpen zich bewuster te worden van hun eigen innerlijke mentale toestand.
• Ontspanningstechnieken : Dergelijke strategieën kunnen mensen helpen beter met stress om te gaan en beter met dissociatieve symptomen om te gaan.
• Mindfulness : Deze oefening kan mensen helpen om zichzelf voorzichtig terug te brengen naar het heden wanneer ze last krijgen van flashbacks of dissociatieve symptomen. 
• Gebruik herinneringen : Het opschrijven van dingen kan een nuttige visuele herinnering vormen wanneer mensen last hebben van periodes van vergeetachtigheid of dissociatieve amnesie.