Nihilisme: Geschiedenis, Filosofie, Theorieën

Nihilisme is een familie van opvattingen die draait om de gedeelde premisse dat er geen inherente waarde, betekenis en orde is in het leven (onafhankelijk van de waarde/betekenis die wij creëren).

Je hoort meestal iets als “alles is zinloos” als je het over nihilisme hebtin de mainstream cultuur. Maar hoewel deze bewering waar is, is het een oversimplificatie van de filosofie. In werkelijkheid zijn er meerdere variaties van nihilisme met hun eigen unieke posities en opvattingen.

De historische context van het nihilisme

Als filosofie verwerpt het nihilisme de waarde en betekenis die de maatschappij aan mensen, objecten en het leven geeft. De exacte oorsprong van de term is onzeker, maar geleerden hebben hem kunnen lokaliseren tot de 18e eeuw.

Vanaf daar werd nihilisme een populair onderwerp binnen filosofische kringen. Hieronder staan ​​enkele van de belangrijkste denkers vermeld.

Friedrich Jacobi

Hij was een Duitse filosoof die de term voor het eerst bedacht na de Verlichting , een periode van intellectuele beweging die de nadruk legde op scepticisme, rede en individualisme.

In deze periode verwierpen veel geleerden traditionele religieuze, politieke en sociale ideeën ten gunste van rationalisme. Als toegewijd gelovige vreesde Jacobi dat rationalisme het menselijke zelfgevoel zou devalueren (door religie weg te redeneren) en tot nihilisme zou leiden. Daarom bekritiseerde het grootste deel van zijn werk het.

Søren Kierkegaard

Hij was een Deense theoloog die later door veel academici zou worden beschouwd als de “Vader van het Existentialisme”. Als de eerste existentialistische filosoof richtte hij zijn werk op het doordenken van de implicaties van het nihilisme — hij noemde het “leveling”.

Kierkegaard was religieus en geloofde daarom dat nivelleren slecht was; hij geloofde in de intrinsieke waarde van het menselijk leven. Hij dacht dat wanhoop de sleutel was tot menselijke ervaring en dat angst een teken was van onze vrijheid.

Hij geloofde dat de enige manier om met deze twee dingen om te gaan, was door de absurditeit van de werkelijkheid te accepteren en door te leven in geloof (of door de moed te hebben om te proberen een zinvol bestaan ​​op te bouwen).

Ivan Toergenjev

Hoewel Friedrich Jacobi de eerste was die de term binnen de filosofische wereld gebruikte, zou het niet veel aandacht krijgen totdat het in 1862 werd gebruikt in het boek Vaders en zonen van de Russische romanschrijver Ivan Toergenjev.

Hij gebruikte de term om het cynisme te onderzoeken dat de Russische jeugd in de 19e eeuw voelde met betrekking tot eerder gevestigde tradities, filosofische ideeën en autoriteit. Vanaf hier werd de term toegeëigend door Russische politieke bewegingen en werd het geassocieerd met hun revolutionaire activiteit. Dit leidde tot Russisch nihilisme, dat zich meer bezighield met het opnieuw evalueren van reeds bestaande maatschappelijke idealen.

Friedrich Nietzsche

Nietzsche was een Duitse filosoof wiens geschriften een enorme invloed hadden op de westerse filosofie.

Hij staat meestal bekend om zijn uitspraak “God is dood”, en geloofde dat de gevolgen hiervan zowel angstaanjagend als bevrijdend waren. Deze realisatie was de staat van nihilisme, en hij dacht dat het onvermijdelijk was.

Hij geloofde echter ook dat het de brug vormde naar een nieuwe manier van zijn en dat het van cruciaal belang is om de angst te overwinnen en een nieuw en betekenisvol wereldbeeld te ontwikkelen.

Vijf theorieën over nihilisme

Wanneer het gaat om het bespreken van nihilisme in de hedendaagse maatschappij, wordt er doorgaans verwezen naar twee toonaangevende theoretische praktijken: existentieel en kosmisch nihilisme.

Hoewel dit de meest voorkomende zijn, zijn er verschillende standpunten onderzocht en wordt de term regelmatig in verschillende contexten gebruikt. Daarom wordt nihilisme gezien als een vage en dubbelzinnige term.

In werkelijkheid kan het nihilisme in vijf hoofdvormen worden aangetroffen, namelijk:

Existentieel nihilisme

Existentieel nihilisme kan worden gedefinieerd als het filosofische standpunt dat het leven geen intrinsieke waarde of betekenis heeft. Wat betreft het leven in het universum geloven existentiële nihilisten dat het menselijk leven onbeduidend en doelloos is.

Existentieel nihilisme wordt doorgaans geassocieerd met destructief, impulsief gedrag en zelfmoord. De laatste tijd is er echter sprake van een opleving in de mainstreamcultuur en in de hedendaagse kunst.

Het is belangrijk om op te merken dat hoewel existentieel nihilisme overlapt met existentialisme, het niet hetzelfde is, maar een andere (maar vergelijkbare) tak van filosofisch denken. Bijvoorbeeld, existentialisme gaat over de manieren om het gebrek aan intrinsieke betekenis in de wereld aan te pakken. Nihilisten daarentegen doen dat niet, vanwege hun afwijzing van hun bestaan, is er geen betekenis te vinden. 

Kosmisch nihilisme (kosmisch pessimisme)

Kosmisch nihilisme wordt gezien als de meer hyperrationele tak van denken, die stelt dat er geen betekenis is voor de waarheid die in het universum te vinden is.

Ethisch nihilisme (moreel)

Ethisch nihilisme stelt in grote lijnen dat er zoiets niet bestaat als een objectief goed of fout . Het wordt ook wel “moreel nihilisme” genoemd en is een familie van drie hoofdopvattingen:

• Amoralisme : De volledige verwerping van alle morele principes en de vastberadenheid om een ​​leven zonder moraal te leiden.
• Moreel subjectivisme : Het standpunt dat alle morele oordelen puur individueel, willekeurig en subjectief zijn. Onder moreel subjectivisme wordt moraliteit bepaald door de persoon; daarom is het gebaseerd op persoonlijke meningen, gevoelens en smaken. Als gevolg hiervan is er geen absoluut “goed” of “fout” en vereisen morele oordelen geen rationele rechtvaardiging of kritiek.
• Egoïsme : De opvatting dat de enige verplichting die iemand heeft, die aan zichzelf is. In deze gedachtegang zou een individu geen morele zorgen moeten hebben over enig gedrag dat zijn privébelangen niet aantast.

Epistemologisch nihilisme

Epistemologie is een tak van filosofie die zich bezighoudt met de theorie van kennis. Epistemologisch nihilisme kan daarom worden gedefinieerd als een vorm van filosofie die ten eerste stelt dat kennis niet bestaat. En ten tweede, als het wel zou bestaan, is het niet verkrijgbaar voor mensen, dus is het bestaan ​​ervan overbodig. Daarom wordt het geassocieerd met extreem scepticisme.

Politiek nihilisme

Politiek nihilisme is een vorm van nihilisme die stelt dat voor toekomstige verbeteringen alle huidige sociale, politieke en religieuze instellingen vernietigd moeten worden. Zij geloven dat deze systemen zo corrupt zijn dat er geen hoop is op hervorming.

Wat is existentiële angst?

Als we het over nihilisme hebben, hoor je vaak iemand de term ‘existentiële angst’ gebruiken.

Existentiële angst wordt meestal in verband gebracht met nihilisme, omdat het wordt gezien als een reactie of gevolg van betrokkenheid bij vragen over de zin van het leven. Dat gezegd hebbende, je hoeft geen nihilist te zijn om het te ervaren. Mocht deze existentiële angst toenemen, dan kan dit leiden tot iets dat een existentiële crisis of existentiële angst wordt genoemd.

Voor existentialisten wordt een existentiële crisis gezien als een noodzakelijke, complexe reis van bewustzijn en groei. Voor degenen die niet van plan zijn om die reis te beginnen, kan het echter verrassend genoeg ontstaan ​​tijdens periodes van instabiliteit en mentale gezondheidsproblemen verergeren. Wat leidt tot symptomen zoals angst , depressie en suïcidale gedachten , om er een paar te noemen.

Hoewel er geen specifieke behandelingsopties zijn voor mensen die een existentiële crisis ervaren, zijn er wel opties beschikbaar om te helpen met een aantal van de symptomen, zoals medicatie (met name antidepressiva), cognitieve gedragstherapie (CGT) , zelfzorgactiviteiten en mindfulness .

Een woord van Verywell

Je hoeft geen volwaardige nihilist te zijn om nihilistische gedachten te ervaren. Het is normaal om de zin van het leven en al het lijden dat mensen ervaren, in twijfel te trekken.

Een nihilist zijn of nihilistische gedachten hebben is niet negatief. Zoals hierboven beschreven, zeggen veel nihilistische theorieën dat het aan het individu is om zijn eigen betekenis te creëren.

Vergeet niet dat nihilisme kan leiden tot zinvolle wereldbeelden, dus misschien komt onze werkelijke waarde voort uit het leiden van een gezond en gelukkig leven. Sommige mensen geloven bijvoorbeeld dat ze betekenis creëren door de weg te plaveien voor toekomstige generaties! Anderen zien de zinloosheid van het bestaan ​​als een belangrijkere stimulans om liefde en geluk te vinden. De keuze is aan jou!