Czym jest sezonowe zaburzenie afektywne?

Sezonowe zaburzenie afektywne (SAD) to zaburzenie nastroju charakteryzujące się objawami występującymi o tej samej porze każdego roku, zwykle w ciemniejsze, krótsze dni jesieni i zimy. Chociaż stan ten zwykle ustępuje w ciągu kilku miesięcy, może mieć poważny wpływ na samopoczucie i funkcjonowanie danej osoby.

Nie jest niczym niezwykłym, że ludzie doświadczają sezonowych wahań nastroju. Być może zauważyłeś, że szary, deszczowy dzień sprawia, że ​​czujesz się ponury i zmęczony, podczas gdy słoneczny dzień może sprawić, że poczujesz się radosny i pełen energii.

Dłuższe, bardziej słoneczne dni lata często wiążą się z lepszym nastrojem, natomiast krótsze, ciemniejsze dni rozpoczynające się późną jesienią często wiążą się ze wzrostem objawów SAD.

Objawy

Objawy SAD występują cyklicznie, nawracając co roku w miesiącach zimowych. Objawy mogą obejmować:

• Depresja
• Zmęczenie
• Wycofanie społeczne
• Więcej snu
• Zwiększony apetyt i ochota na węglowodany
• Przyrost masy ciała
• Drażliwość
• Trudności interpersonalne (szczególnie wrażliwość na odrzucenie)
• Ciężkie, ołowiane uczucie w ramionach lub nogach

Powoduje

Uważa się, że sezonowe zaburzenie afektywne jest spowodowane zaburzeniem normalnego rytmu dobowego organizmu. Światło słoneczne wpadające przez oczy wpływa na ten rytm.

Kiedy jest ciemno, szyszynka produkuje substancję zwaną melatoniną, która odpowiada za senność, którą odczuwamy każdego dnia po zmierzchu. Światło wpadające do oczu o świcie wyłącza produkcję melatoniny.

W czasie krótszych zimowych dni, gdy ludzie wstają przed świtem lub opuszczają biuro dopiero po zachodzie słońca, te normalne rytmy mogą ulec zaburzeniu, co powoduje objawy SAD.

Istnieją również dowody łączące SAD ze zmniejszoną ilością neuroprzekaźnika serotoniny. Serotonina to substancja poprawiająca samopoczucie, której poziom wzrasta pod wpływem leków przeciwdepresyjnych zwanych selektywnymi inhibitorami wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI).

Diagnoza

Nie ma testu laboratoryjnego na SAD. Diagnozę stawia się na podstawie historii objawów danej osoby, stosując kryteria określone w Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5).

DSM-5 nie uważa SAD za osobne zaburzenie. Zamiast tego jest „specyfikatorem” diagnozy epizodu dużej depresji. Aby zdiagnozować SAD, osoba musi przede wszystkim spełniać kryteria epizodu dużej depresji .

Co najmniej pięć z wymienionych poniżej objawów musi występować przez większość czasu w okresie dwóch tygodni. Ponadto co najmniej jeden z objawów danej osoby musi być jednym z dwóch pierwszych wymienionych elementów.

Nastrój depresyjny spowodowany stanem chorobowym lub związany z treścią urojenia lub halucynacji, których doświadcza dana osoba, nie będzie brany pod uwagę.

• Uczucia depresji
• Utrata zainteresowania rzeczami, które kiedyś sprawiały przyjemność
• Zmiany apetytu lub masy ciała niezwiązane z celowymi zmianami w diecie mającymi na celu przybranie lub utratę masy ciała
• Spanie za dużo lub za mało
• Pobudzenie lub opóźnienie psychoruchowe
• Zmęczenie  lub utrata energii
• Poczucie bezwartościowości lub nadmierne poczucie winy
• Problemy z koncentracją, myśleniem lub podejmowaniem decyzji
• Myśli o śmierci lub samobójstwie 

Wszelkie objawy, które można lepiej wyjaśnić poprzez ich związek ze stanem chorobowym, zażywaniem substancji lub żałobą, nie będą zaliczane do diagnozy depresji. Ponadto, zaburzenie psychotyczne, takie jak schizoafektywne zaburzenie osobowości , musiałoby zostać wykluczone jako przyczyna objawów.

Jeżeli te kryteria są spełnione, to w celu uzyskania specyfikatora wzorca sezonowego konieczne będzie również spełnienie następujących kryteriów:

• Sezonowy wzór początku i końca epizodów dużej depresji
• Dwa poważne epizody depresyjne spełniające wszystkie powyższe kryteria w ciągu ostatnich dwóch lat bez żadnych epizodów poważnej depresji wystąpiły w innych porach roku
• Wzór na całe życie, w którym występują głównie sezonowe epizody dużej depresji

Leczenie

Sezonowa terapia afektywna dobrze reaguje na leczenie. Najczęściej stosowane metody leczenia SAD obejmują terapię światłem, leki i psychoterapię.

Terapia Światłem

Terapia światłem przy użyciu urządzenia emitującego jasne, białe światło jest obecnie uważana za najlepszą formę leczenia SAD. Jesienią 1998 r. grupa 13 kanadyjskich specjalistów wydała zestaw profesjonalnych wytycznych konsensusu dotyczących leczenia SAD.

Oto ich wnioski:

• Początkowa „dawka” dla terapii światłem przy użyciu świetlówki wynosi 10 000 luksów przez 30 minut dziennie. (Alternatywnie, świetlówki emitujące 2500 luksów wymagają dwóch godzin ekspozycji dziennie.)
• Aby uzyskać najlepsze efekty leczenia, terapię światłem należy rozpocząć wczesnym rankiem, zaraz po przebudzeniu.
• Odpowiedź na terapię światłem pojawia się zazwyczaj w ciągu tygodnia, jednak u niektórych pacjentów może potrwać nawet cztery tygodnie.
• Do częstych skutków ubocznych terapii światłem należą: ból głowy, przemęczenie oczu, nudności i pobudzenie, ale są to zazwyczaj objawy łagodne i przemijające lub ustępują po zmniejszeniu dawki światła.

Według dr. Michaela Termana, kierownika Programu Leczenia Depresji Zimowej na Uniwersytecie Columbia-Presbyterian, w Stanach Zjednoczonych panuje zgoda co do tego, że terapia światłem o jasnym świetle po przebudzeniu, wykorzystująca szerokospektralne białe światło o natężeniu 10 000 luksów, jest leczeniem pierwszego rzutu

Leki należy stosować jako leczenie wspomagające wyłącznie w przypadkach, gdy terapia światłem jest nieskuteczna.

W badaniu opublikowanym w Archives of General Psychiatry naukowcy poddali uczestników cierpiących na SAD działaniu jasnego światła, które było od 10 do 20 razy jaśniejsze niż normalne światło elektryczne w pomieszczeniach.

Jedna grupa była narażona na te światła przez około półtorej godziny rano, podczas gdy druga grupa była narażona wieczorem. Trzecia grupa otrzymywała leczenie placebo.

Uczestnicy badania, którzy poddani zostali porannej terapii jasnym światłem, odczuli całkowitą lub prawie całkowitą ulgę w depresji.

Nowsze badania opublikowane w czasopiśmie Journal of Nervous and Mental Disease wykazały, że nawet pojedyncza, godzinna sesja naświetlania może szybko poprawić objawy depresji u osób cierpiących na SAD. Zwłaszcza poranna terapia może pomóc skorygować wszelkie zaburzenia cyklu snu i czuwania przyczyniające się do występowania objawów.

Leki

12 czerwca 2006 roku Wellbutrin XL ( chlorowodorek bupropionu ) został pierwszym lekiem zatwierdzonym specjalnie do leczenia SAD w Stanach Zjednoczonych.

Skuteczność leku Wellbutrin XL w zapobieganiu epizodom SAD została potwierdzona w trzech badaniach z podwójnie ślepą próbą, kontrolowanych placebo, przeprowadzonych u osób dorosłych z historią ciężkiej depresji w okresie jesienno-zimowym

Leczenie rozpoczęto w okresie od września do listopada, przed wystąpieniem objawów. Leczenie zakończyło się w pierwszym tygodniu wiosny.

W badaniach tych odsetek pacjentów, u których na koniec leczenia nie stwierdzono objawów depresji, był znacząco wyższy w przypadku osób przyjmujących Wellbutrin XL niż w przypadku osób przyjmujących placebo.

We wszystkich trzech badaniach łącznie odsetek pacjentów wolnych od depresji na koniec leczenia wyniósł 84% w przypadku pacjentów przyjmujących Wellbutrin XL, w porównaniu do 72% w przypadku pacjentów przyjmujących placebo.

Psychoterapia

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) może być również skutecznym leczeniem SAD, szczególnie jeśli jest stosowana w połączeniu z terapią światłem i lekami. CBT polega na identyfikowaniu negatywnych wzorców myślowych, które przyczyniają się do objawów, a następnie zastępowaniu tych myśli bardziej pozytywnymi. 

Korona

Zdrowe nawyki i wybory dotyczące stylu życia mogą również pomóc w zmniejszeniu objawów SAD. Rzeczy, które możesz zrobić, to:

• Regularne ćwiczenia
• Wystarczająca ilość snu
• Spożywanie zdrowej diety bogatej w owoce, warzywa i białko

Witamina D

Badania wykazały, że osoby cierpiące na SAD często mają niski poziom witaminy D. Z tego powodu osobom cierpiącym na to schorzenie zaleca się zwiększenie spożycia tej witaminy poprzez dietę, ekspozycję na słońce lub suplementację witaminową.

Jednak badania nad skutecznością były mieszane. Niektóre badania sugerowały, że może być równie skuteczna jak terapia światłem, podczas gdy inne badania nie wykazały pozytywnego wpływu witaminy D na objawy SAD.

Monitoruj swoje objawy

Rozpoznanie swojej tendencji do doświadczania depresji sezonowej może być pomocne w leczeniu i radzeniu sobie. Znając objawy, będziesz w stanie skontaktować się z lekarzem i wprowadzić zmiany w stylu życia, które pomogą Ci radzić sobie skuteczniej wcześniej.

Centrum Terapii Środowiskowej (CET), organizacja non-profit udostępniająca materiały edukacyjne na temat SAD, oferuje bezpłatne, możliwe do pobrania kwestionariusze samooceny oraz przewodniki interpretacyjne, które pomogą Ci podjąć decyzję, czy powinieneś zasięgnąć porady specjalisty.

Wśród dostępnych quizów znajdują się AutoPIDS i AutoMEQ. Używane razem, AutoPIDS pomaga ustalić, czy masz objawy SAD i jaka jest Twoja naturalna pora pójścia spać, a AutoSIGH śledzi Twój aktualny stan depresji.

Słowo od Verywell

Sezonowe zmiany nastroju są powszechne, ale czasami depresja sezonowa może być poważnym schorzeniem, które może mieć wpływ na Twoje samopoczucie i zdolność do normalnego funkcjonowania. Jeśli podejrzewasz, że to, co czujesz, może być sezonowym zaburzeniem afektywnym (SAD), porozmawiaj ze swoim lekarzem, aby poznać opcje leczenia, które będą dla Ciebie odpowiednie.