Soorten en symptomen van veel voorkomende psychiatrische stoornissen

Een psychiatrische stoornis is een psychische aandoening die door een professional in de geestelijke gezondheidszorg wordt vastgesteld en die uw denken, stemming en/of gedrag ernstig verstoort en uw risico op invaliditeit, pijn, overlijden of verlies van vrijheid aanzienlijk vergroot.

Bovendien moeten uw symptomen ernstiger zijn dan de verwachte reactie op een ingrijpende gebeurtenis, zoals normaal verdriet na het verlies van een dierbare

Voorbeelden van psychiatrische stoornissen

Er zijn veel psychiatrische stoornissen vastgesteld. De kans is groot dat u, ongeacht of u of iemand in uw omgeving een psychiatrische stoornis heeft, iets weet over een of meer van de volgende voorbeelden:

• Depressie
• Persoonlijkheidsstoornissen
• Angststoornissen
• Schizofrenie
• Eetstoornissen
• Verslavend gedrag

Volgens het National Institute of Mental Health (NIMH) heeft één op de vijf volwassenen in de VS een vorm van psychische aandoening. Dit omvat aandoeningen die kunnen variëren van mild tot ernstig.

Het NIMH maakt onderscheid tussen alle psychische aandoeningen (AMI), waaronder alle erkende psychische aandoeningen vallen, en ernstige psychische aandoeningen (SMI), waaronder een kleine en ernstiger subgroep van aandoeningen valt.

Symptomen van psychiatrische stoornissen

Voorbeelden van aanhoudende tekenen en symptomen van psychiatrische stoornissen zijn:

• Verward denken
• Verminderd concentratievermogen
• Diepe, aanhoudende droefheid of een gevoel van ‘down’
• Onvermogen om met dagelijkse stress en problemen om te gaan
• Problemen met het begrijpen van situaties en andere mensen
• Terugtrekking uit anderen en uit activiteiten waar u vroeger plezier in had
• Extreme vermoeidheid, weinig energie of slaapproblemen
• Sterke gevoelens van angst, bezorgdheid of schuld
• Extreme stemmingswisselingen, van pieken naar dalen, vaak heel snel wisselend
• Loskomen van de realiteit (waanideeën), paranoia (het geloof dat anderen “je te pakken willen krijgen”) of hallucinaties (dingen zien die er niet zijn)
• Opvallende veranderingen in eetgewoonten
• Een verandering in het libido
• Drugs- of alcoholmisbruik
• Overmatige woede, vijandigheid en/of geweld
• Zelfmoordgedachten

Een psychiatrische stoornis kan ook fysieke symptomen veroorzaken, zoals hoofdpijn, rugpijn of buikpijn. Als u wordt onderzocht op een psychiatrische stoornis, vertel uw arts dan over alle fysieke symptomen die u ervaart, inclusief onverklaarbare pijntjes.

Soorten psychiatrische stoornissen

Psychiatrische stoornissen vallen in een van de volgende hoofdtypen (vaak klassen of categorieën genoemd):

Neurologische ontwikkelingsstoornissen

Neurologische ontwikkelingsstoornissen beïnvloeden hoe uw hersenen functioneren en kunnen cognitie, gedrag, communicatie en motorische vaardigheden beïnvloeden. De vele psychiatrische stoornissen in deze groep beginnen meestal in de zuigelingentijd of kindertijd, vaak voordat een kind naar school gaat. Voorbeelden zijn:

• Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD)
• Autismespectrumstoornissen
• Leerstoornissen

Schizofreniespectrum en andere psychotische stoornissen

Psychotische stoornissen veroorzaken loskoppeling van de realiteit. Mensen met deze diagnoses ervaren wanen, hallucinaties en ongeorganiseerd denken en spreken.

Schizofrenie is waarschijnlijk de bekendste van deze ziekten, hoewel afstandelijkheid van de realiteit soms ook mensen met andere psychiatrische stoornissen kan treffen.

Bipolaire en verwante stoornissen

Tot deze groep behoren stoornissen waarbij manische episodes (periodes van buitensporige opwinding, activiteit en energie) worden afgewisseld met periodes van depressie.

Er zijn drie soorten bipolaire stoornis:

• Bipolaire stoornis I : Gekenmerkt door episodes van manie en depressie
• Bipolaire stoornis II : Gekenmerkt door depressieve en hypomanische episodes
• Cyclothyme stoornis : gekenmerkt door depressieve en hypomanische symptomen die niet ernstig genoeg zijn om als stemmingsstoornissen te worden beschouwd

Depressieve stoornissen

Deze omvatten aandoeningen die gekenmerkt worden door gevoelens van extreme droefheid en waardeloosheid, samen met verminderde interesse in voorheen plezierige activiteiten. Voorbeelden zijn:

• Ernstige depressieve stoornis : Er bestaan ​​ook verschillende vormen van ernstige depressieve stoornis, waaronder seizoensgebonden affectieve stoornis en postnatale depressie.
• Aanhoudende depressieve stoornis (PDD) : Hierbij is er sprake van een milde tot matige depressie die langer dan twee jaar duurt.
• Premenstruele dysfore stoornis (PMDD) : Dit is ernstiger dan het meer bekende premenstrueel syndroom (PMS). PMS wordt niet geclassificeerd als een psychiatrische stoornis.

Angststoornissen

Angst houdt in dat je je richt op slechte of gevaarlijke dingen die kunnen gebeuren en je daar angstig en overdreven zorgen over maakt. Angststoornissen omvatten:

• Gegeneraliseerde angststoornis (GAS) : veroorzaakt alomvattende angst voor een breed scala aan gebeurtenissen, situaties of activiteiten
• Paniekstoornis : Veroorzaakt ernstige, frequente paniekaanvallen
• Fobieën : Extreme of irrationele angsten voor specifieke dingen, zoals hoogtes)

Obsessieve-compulsieve en verwante stoornissen

Mensen met deze stoornissen ervaren herhaaldelijke en ongewenste aandrang, gedachten of beelden (obsessies) en voelen zich gedwongen om herhaaldelijk acties te ondernemen als reactie hierop (compulsies).

Voorbeelden hiervan zijn obsessief-compulsieve stoornis (OCS), verzamelstoornis en haaruittrekstoornis (trichotillomanie).

Trauma- en stressgerelateerde stoornissen

Deze psychiatrische stoornissen ontwikkelen zich tijdens of na stressvolle of traumatische levensgebeurtenissen. Enkele van de aandoeningen die in deze categorie psychiatrische stoornissen vallen, zijn:

• Posttraumatische stressstoornis (PTSS) : een aandoening die wordt gekenmerkt door nachtmerries, flashbacks, hyperalertheid, concentratieproblemen en andere symptomen
• Acute stressstoornis : Een aandoening die optreedt na blootstelling aan een traumatische gebeurtenis die tot een maand na het trauma ernstige angst veroorzaakt
• Aanpassingsstoornissen : Een aandoening die gekenmerkt wordt door symptomen van angst, depressieve stemming, woede en prikkelbaarheid als reactie op een plotselinge verandering, zoals een scheiding, breuk of baanverlies.

Dissociatieve stoornissen

Dit zijn stoornissen waarbij het zelfgevoel van een persoon verstoord is. Dit kan de identiteit en het geheugen van een persoon beïnvloeden. Enkele voorbeelden van dissociatieve stoornissen zijn:

• Dissociatieve identiteitsstoornis : Een aandoening die gekenmerkt wordt door het hebben van twee of meer afzonderlijke persoonlijkheden of identiteiten (vroeger bekend als meervoudige persoonlijkheidsstoornis)
• Dissociatieve amnesie : Gekenmerkt door geheugenverlies dat kort of langdurig kan zijn
• Depersonalisatie/derealisatiestoornis : omvat symptomen van depersonalisatie (het gevoel buiten het eigen lichaam te staan) en derealisatie (losgekoppeld van de realiteit)

Somatische symptoom- en gerelateerde stoornissen

Een persoon met een van deze stoornissen kan last hebben van stressvolle en invaliderende fysieke symptomen zonder duidelijke medische oorzaak. (“Somatisch” betekent “van het lichaam.”) Voorbeelden hiervan zijn:

• Ziekteangststoornis : Een aandoening die gekenmerkt wordt door buitensporige bezorgdheid over lichamelijke sensaties en de overtuiging dat men een ernstige medische aandoening heeft of zal krijgen.
• Somatisch symptoomstoornis (voorheen bekend als hypochondrie) : Een buitensporige preoccupatie met fysieke symptomen die aanzienlijke stress veroorzaken en het moeilijk maken om in het dagelijks leven te functioneren
• Gefingeerde stoornis : Hierbij worden opzettelijk symptomen van een ziekte gecreëerd of geveinsd.

Voedings- en eetstoornissen

Deze psychiatrische stoornissen zijn verstoringen die verband houden met eten. Deze aandoeningen omvatten een overmatige focus op gewicht of lichaamsvorm die resulteren in verstoorde eetpatronen. Deze eetgedragingen hebben een ernstige impact op zowel de mentale als fysieke gezondheid. Dergelijke aandoeningen omvatten:

• Anorexia nervosa : Hierbij wordt de hoeveelheid voedsel beperkt, wat resulteert in een zeer laag lichaamsgewicht
• Boulimia nervosa : Hierbij is sprake van eetbuien gevolgd door extreme methoden om de overmatige calorie-inname te compenseren, waaronder opgewekt braken, misbruik van laxeermiddelen of overmatige lichaamsbeweging.
• Eetbuistoornis : Hierbij eet men in korte tijd grote hoeveelheden voedsel.

Eliminatiestoornissen

Psychiatrische stoornissen in deze groep hebben betrekking op het ongepast lozen (vrijlaten) van urine of ontlasting, per ongeluk of expres. Bedplassen (enuresis) is een voorbeeld.

Slaap-waakstoornissen

Deze aandoeningen belemmeren het vermogen van een persoon om voldoende te slapen, wat vervolgens het functioneren overdag verstoort. Dit zijn ernstige slaapstoornissen, waaronder:

• Slapeloosheidsstoornis : houdt in dat men niet voldoende kan slapen
• Slaapapneu : omvat ademhalingsproblemen die de slaap verstoren en leiden tot slaperigheid overdag 
• Rustelozebenensyndroom : een aandoening die sensaties en beenbewegingen veroorzaakt die het moeilijk maken om te slapen

Seksuele disfuncties

Tot deze stoornissen van de seksuele respons behoren diagnoses als voortijdige zaadlozing, erectiestoornis en vrouwelijke orgasmestoornis.

Geslachtsdysforie

Deze stoornissen komen voort uit de nood die gepaard gaat met de uitgesproken wens van een persoon om een ​​ander geslacht te zijn. De diagnostische criteria in deze groep verschillen enigszins tussen kinderen, adolescenten en volwassenen.

Verstorende, impulscontrole- en gedragsstoornissen

Mensen met deze stoornissen vertonen symptomen van moeite met emotionele en gedragsmatige zelfcontrole. Voorbeelden hiervan zijn kleptomanie (herhaaldelijk stelen) en intermitterende explosieve stoornis (die extreme woede-uitbarstingen veroorzaakt).

Middelengerelateerde en verslavende stoornissen

Mensen met deze diagnoses hebben problemen die verband houden met overmatig alcoholgebruik, opioïden (bijvoorbeeld oxycodon en morfine), recreatieve drugs, hallucinogenen, cannabis, stimulerende middelen of tabak. Deze groep omvat ook gokstoornissen .

Neurocognitieve stoornissen

Deze psychiatrische stoornissen beïnvloeden het denk- en redeneervermogen van mensen. De stoornissen in deze groep omvatten delirium en stoornissen in het denken en redeneren die worden veroorzaakt door aandoeningen of ziekten zoals traumatisch hersenletsel of de ziekte van Alzheimer.

Persoonlijkheidsstoornissen

Een persoonlijkheidsstoornis omvat een blijvend patroon van emotionele instabiliteit en ongezond gedrag dat het dagelijks leven en relaties ernstig verstoort. Voorbeelden zijn:

• Borderline persoonlijkheidsstoornis : Gekenmerkt door intense interpersoonlijke relaties, een onstabiel zelfbeeld, emotionele instabiliteit en impulsiviteit
• Antisociale persoonlijkheidsstoornis : Hierbij is er sprake van minachting voor de rechten van anderen en het schenden van regels en sociale normen.
• Narcistische persoonlijkheidsstoornis : Gekenmerkt door egocentrisme, gebrek aan empathie en een overdreven gevoel van eigenwaarde

Parafiele stoornissen

Veel seksuele interessestoornissen vallen onder deze groep. Voorbeelden zijn seksuele sadismestoornis, voyeuristische stoornis en pedofiele stoornis.

Andere psychische stoornissen

Deze groep omvat psychiatrische stoornissen die het gevolg zijn van andere medische aandoeningen of die niet aan alle vereisten voor een van de andere psychiatrische stoornisgroepen voldoen.

Wanneer wordt een psychische aandoening een psychiatrische stoornis?

Als u net als de meeste mensen bent, hebt u waarschijnlijk af en toe last gehad van een mentale gezondheidsprobleem, zoals een depressie na het verlies van een baan. Deze zorgen zijn meestal van korte duur en uiteindelijk begint u zich beter te voelen.

Dat geldt niet voor een psychiatrische stoornis, waarbij de symptomen aanhouden en vaak vervelend zijn voor u en de mensen om u heen.

Wanneer de stress van het omgaan met uw symptomen groter wordt dan u aankunt, bestaat de behandeling doorgaans uit een combinatie van medicijnen en  psychotherapie  (ook wel gesprekstherapie genoemd).