Catherine Falls-commercial / Getty Images
Sluit deze videospeler
De kritieke periode in de ontwikkeling van de hersenen is een enorm belangrijk en specifiek tijdsbestek waarin de hersenen bijzonder ontvankelijk zijn voor prikkels uit de omgeving en een reeks snelle veranderingen ondergaan.
Deze veranderingen hebben levenslange gevolgen, omdat er essentiële neurale verbindingen en paden worden aangelegd die een belangrijke rol spelen in de cognitieve, emotionele en sociale ontwikkeling.
Dit artikel onderzoekt de tijdlijn, impactvolle gebeurtenissen en daaropvolgende gevolgen van de kritieke periode op de ontwikkeling van de hersenen. Het onderzoekt ook het onderscheid tussen kritieke periodes en gevoelige periodes en wat er met de hersenen gebeurt als de kritieke periode voorbij is.
Inhoudsopgave
Wanneer begint en eindigt de kritieke periode?
Het beginpunt van de kritieke periode is bij de conceptie. De hersenen beginnen zich te vormen en te ontwikkelen vanaf het moment dat u wordt verwekt. Tijdens de zwangerschap begint het brein van een baby zich al te vormen voor de wereld daarbuiten. Het brein bereidt zich voor en maakt zich klaar om een enorme hoeveelheid informatie te absorberen.
De vroege jaren van het leven van een kind
Zodra de baby geboren is, gaat het brein in een hogere versnelling. De eerste jaren van het leven van een kind, van de geboorte tot ongeveer vijf jaar, worden over het algemeen beschouwd als de kern van de kritieke periode. Het brein is ongelooflijk absorberend tijdens deze jaren en neemt informatie snel op. Alles van taal tot motoriek tot sociale signalen wordt uitgebreid geleerd en verwerkt.
Verschillende aspecten van leren en ontwikkeling hebben verschillende kritieke periodes. Bijvoorbeeld, de kritieke periode voor taalverwerving strekt zich uit tot in de vroege adolescentie. Dit betekent dat hoewel de hersenen nog steeds erg goed zijn in het leren van talen tijdens de vroege kindertijd, ze er relatief efficiënt in blijven tot de tienerjaren.
De hersenen zijn ongelooflijk absorberend in deze jaren, ze nemen snel informatie op. Alles van taal tot motoriek tot sociale signalen wordt uitgebreid geleerd en verwerkt.
Het zicht ontwikkelt zich gedurende deze periode
Aan de andere kant, voor bepaalde sensorische vermogens zoals zicht, kan de kritieke periode veel eerder eindigen. Dit betekent dat de hersenen het meest ontvankelijk zijn voor het ontwikkelen van visuele vermogens in de eerste paar levensjaren, en daarna wordt het aanzienlijk moeilijker om deze vermogens te veranderen of te verbeteren.
De kritische periodehypothese – wat deze stelt
De hersenen hebben een bepaald tijdsvenster waarin ze uitzonderlijk goed zijn in het leren van nieuwe dingen, met name talen. Dit tijdsvenster wordt de “kritieke periode” genoemd.
Jongere mensen leren talen sneller dan oudere mensen
Eric Lenneberg, een neuropsycholoog, introduceerde de Critical Period Hypothesis. Hij was erg geïnteresseerd in hoe mensen talen leren . Door zijn observaties en onderzoek merkte Lenneberg dat jongere mensen veel bedrevener waren in het leren van talen dan oudere mensen. Deze observatie leidde hem tot het idee dat er een specifieke periode is waarin de hersenen zeer efficiënt zijn en in staat zijn om talen te absorberen.
Naarmate u ouder wordt, wordt het moeilijker om nieuwe informatie te absorberen
Als de kritieke periode een wijd open venster is in de vroege jaren van het leven, waardoor de hersenen snel en efficiënt een overvloed aan informatie kunnen opnemen, begint dit venster zich geleidelijk te sluiten naarmate de tijd vordert. Naarmate het zich sluit, worden de hersenen minder goed in staat om talen te absorberen.
Dit betekent niet dat leren onmogelijk wordt naarmate u ouder wordt. Het betekent alleen dat het gemak en de efficiëntie waarmee de hersenen leren, afneemt.
Wat gebeurt er met de hersenen tijdens de kritieke periode?
Tijdens de kritieke periode ervaart het brein een explosieve groei. Laten we eens kijken naar enkele veranderingen die in het brein plaatsvinden tijdens de kritieke periode.
Neuronen vormen verbindingen
In de vroege stadia beginnen neuronen in de hersenen verbindingen te vormen. Deze verbindingen worden synapsen genoemd.
Synapsen zijn bruggen die verschillende delen van de hersenen helpen met elkaar te communiceren. In de kritieke periode bouwt de hersenen deze bruggen in een ongelooflijk tempo.
Neuroplasticiteit versterkt hersenverbindingen
Terwijl een baby met de wereld omgaat, worden bepaalde verbindingen sterker, terwijl andere zwakker worden. Als een baby bijvoorbeeld veel muziek hoort, worden de delen van de hersenen die geassocieerd worden met geluiden en muziek sterker. Dit proces van het versterken van bepaalde verbindingen staat bekend als hersenplasticiteit, omdat de hersenen zichzelf vormen als plastic.
Hechting aan primaire verzorgers
Een essentieel aspect van de kritieke periode is de ontwikkeling van gehechtheid aan verzorgers. Tijdens de eerste maanden en jaren vormen baby’s en peuters sterke banden met de mensen die voor hen zorgen .
Deze gehechtheden zijn cruciaal voor emotionele ontwikkeling. Wanneer een verzorger met warmte en zorg reageert op de behoeften van een baby, leert de baby veilige gehechtheden te vormen . Dit legt de basis voor gezonde relaties later in het leven.
Wat gebeurt er als kinderen geen aandacht krijgen?
Wat als een kind niet de aandacht en zorg krijgt die het nodig heeft tijdens de kritieke periode? Dit is een belangrijke zorg. Zonder de juiste aandacht en stimulatie ontwikkelt het brein zich niet zo effectief. De bruggen of verbindingen die gebouwd zouden moeten worden, vormen zich mogelijk niet goed. Dit kan leiden tot verschillende problemen, waaronder moeite met het vormen van relaties, emotionele problemen en leermoeilijkheden.
Wanneer een kind de juiste aandacht, stimulatie en zorg krijgt tijdens de kritieke periode, floreert hun brein. De verbindingen worden snel en robuust gevormd. Dit vormt de basis voor beter leren, emotionele regulatie en relatieopbouw gedurende het hele leven.
Welke gebeurtenissen hebben invloed op de hersenen tijdens de kritieke periode?
Wanneer een kind wordt blootgesteld aan een rijke, stimulerende omgeving waar ze kunnen spelen, ontdekken en leren, heeft dat een enorme impact op de hersenen. Interactief leren, voorgelezen worden en ondersteunende relaties met verzorgers kunnen aanzienlijk bijdragen aan een goed ontwikkeld brein.
Gebeurtenissen zoals mishandeling, verwaarlozing, hoofdtrauma of extreme stress, gezamenlijk bekend als negatieve ervaringen in de kindertijd (ACE’s), kunnen schadelijk zijn voor de ontwikkeling van de hersenen. Deze negatieve gebeurtenissen kunnen de vorming van neurale verbindingen belemmeren en later in het leven leiden tot gedrags-, emotionele en cognitieve problemen.
“Helaas kunnen verstoringen van de normale ontwikkeling van de hersenen door omgevingsinvloeden zoals armoede, verwaarlozing of blootstelling aan gifstoffen blijvende schade veroorzaken. Daarom is het zo belangrijk dat kinderen voldoende voeding, stimulatie en ouderlijke zorg krijgen tijdens deze eerste paar levensjaren; zonder deze kunnen ze ontwikkelingsachterstanden en andere problemen oplopen die mogelijk met de juiste aandacht vermeden hadden kunnen worden”, zegt Harold Hong, MD , een gecertificeerd psychiater.
Welke invloed hebben bijwerkingen op de hersenen?
Wanneer een kind wordt verwaarloosd of mishandeld, kan stress invloed hebben op de ontwikkeling van hun hersenen. De delen van de hersenen die betrokken zijn bij emoties en het omgaan met stress ontwikkelen zich mogelijk niet goed. Dit kan het voor de persoon moeilijk maken om later in het leven met zijn emoties om te gaan .
Vooral de hippocampus, die betrokken is bij leren en geheugen, en de amygdala, die een rol speelt bij het verwerken van emoties, zijn kwetsbaar.
Op dezelfde manier kan de chronische stress van deze aandoeningen de ontwikkeling van de hersenen beïnvloeden als een kind niet genoeg te eten heeft of geen veilige plek om te wonen. De hersenen kunnen zich richten op overleven in plaats van op andere belangrijke ontwikkelingsgebieden, zoals leren en het opbouwen van relaties.
Zelfs ongelukken die hoofdletsel veroorzaken, kunnen de hersenen beïnvloeden tijdens de kritieke periode. Als een kind hoofdletsel oploopt, kan dit de ontwikkeling van de hersenen beïnvloeden, afhankelijk van de ernst en locatie van het letsel.
Wat is het verschil tussen een kritieke periode en een gevoelige periode?
Het is van groot belang om onderscheid te maken tussen kritieke periodes en gevoelige periodes.
- Kritieke periodes zijn specifieke tijdvensters tijdens de ontwikkeling waarin de hersenen uitzonderlijk ontvankelijk zijn voor bepaalde soorten leren en ervaringen. Zodra deze periode voorbij is, wordt het verwerven van die vaardigheden of eigenschappen aanzienlijk uitdagender.
- Gevoelige periodes zijn fases waarin de hersenen gevoeliger zijn voor bepaalde ervaringen. Het is makkelijker om specifieke ervaringen te leren of erdoor beïnvloed te worden tijdens gevoelige periodes, maar in tegenstelling tot kritieke periodes, maakt het missen van dit tijdsbestek het niet onmogelijk om die vaardigheden of eigenschappen later te verwerven.
Bijvoorbeeld, terwijl er een kritieke periode is voor het verwerven van moedertaalachtige uitspraak en grammatica, is er ook een gevoelige periode voor het leren van talen. Kinderen zijn beter in het leren van nieuwe talen als ze jong zijn, maar zelfs als iemand dit venster mist, kan hij of zij later in het leven nog steeds talen leren.
Eén manier om het verschil te visualiseren is om kritieke periodes te zien als een strak gedefinieerd tijdsvenster met een duidelijk begin en einde, waarin bepaalde ontwikkeling moet plaatsvinden. Gevoelige periodes lijken daarentegen meer op een geleidelijke helling, waarbij het leren aan het begin optimaal is, maar het vermogen niet helemaal verdwijnt in de loop van de tijd.
Wat gebeurt er met de hersenen als de kritieke periode voorbij is?
Het is essentieel om te erkennen dat het einde van de kritieke periode niet het einde van leren of hersenontwikkeling betekent. In plaats daarvan betekent het een verschuiving in hoe de hersenen leren en zich aanpassen.
Tijdens de kritieke periode is het brein zeer plastisch, wat betekent dat het snel kan veranderen en nieuwe verbindingen kan vormen. Als deze periode eindigt, verliest het brein deze plasticiteit niet helemaal, maar de snelheid waarmee het nieuwe verbindingen kan maken, vertraagt.
Het is essentieel om te erkennen dat het einde van de kritieke periode niet het einde van leren of hersenontwikkeling betekent. In plaats daarvan betekent het een verschuiving in hoe de hersenen leren en zich aanpassen.
Volgens Hong kunnen sommige van deze verbindingen nog steeds worden gewijzigd door ervaringen later in het leven, zoals het leren van een nieuwe taal of het oefenen van een vaardigheid, maar het is veel moeilijker om significante veranderingen door te voeren nadat de kritieke periode voorbij is. Dit benadrukt hoe belangrijk het is voor ouders om de juiste zorg en verzorging te bieden tijdens die eerste paar jaar.
De hersenen worden meer gespecialiseerd door volwassen plasticiteit
De hersenen worden ook meer gespecialiseerd in de vaardigheden en informatie die ze hebben verworven naarmate deze periode eindigt. Tijdens de kritieke periode vormt de hersenen talloze verbindingen en naarmate deze eindigt, beginnen ze deze verbindingen efficiënter te gebruiken voor gespecialiseerde taken.
Ook al is de kritieke periode voorbij, de hersenen bezitten nog steeds een zekere mate van plasticiteit en blijven het hele leven leren. Dit wordt volwassen plasticiteit genoemd.
De plasticiteit van volwassenen is tijdens de kritieke periode niet zo sterk, maar het zorgt wel voor de voortdurende aanpassing en het leerproces dat nodig is om te kunnen voldoen aan de steeds veranderende eisen van het leven.
De gangbare opvatting is dat kritieke periodes relatief dicht op elkaar zitten. Onderzoek is echter begonnen deze rigide opvatting in twijfel te trekken. Het is nauwkeuriger om te zeggen dat de deuren van kritieke periodes dichtgaan, maar niet per se op slot gaan.
Hoewel de plasticiteit van de hersenen na deze periodes afneemt, kunnen leren en aanpassen nog steeds plaatsvinden, zij het met meer moeite en over een langere tijd. Dit fenomeen van ‘metaplasticiteit’ – het vermogen van de hersenen om zijn plasticiteitsniveaus te veranderen – blijft een spannend gebied van lopend onderzoek, zegt Dr. Ryan Sultan , een neurowetenschapper, kinderpsychiater en hoogleraar psychiatrie aan Columbia University.
Wat dit voor u betekent
De kritieke periode vertegenwoordigt een onschatbaar venster waarin de fundamenten voor cognitieve, emotionele en sociale vaardigheden worden gelegd. De omgeving, ervaringen en gehechtheden die tijdens deze periode worden gevormd, hebben verstrekkende gevolgen voor iemands leven.
Het begrijpen van de nuances van de kritieke periode is essentieel voor opvoeders, ouders en beleidsmakers om een koesterende omgeving te creëren die een gezonde hersenontwikkeling ondersteunt. Het bieden van ondersteuning en vroege interventies voor kinderen die worden blootgesteld aan negatieve ervaringen is van vitaal belang om ervoor te zorgen dat hun potentieel niet wordt belemmerd door de omstandigheden van hun vroege leven.