Wat is schuldgevoel?

Een schuldgevoel betekent dat iemand anders zich schuldig voelt of een gevoel van verantwoordelijkheid krijgt om zijn gedrag te veranderen of een specifieke actie te ondernemen. Omdat schuldgevoel zo’n krachtige motivator kan zijn voor menselijk gedrag, kunnen mensen het gebruiken als een hulpmiddel om te veranderen hoe anderen denken, voelen en zich gedragen. 

Soms kan dit betekenen dat men leunt op iets waar iemand zich al schuldig over voelt. In andere gevallen kunnen mensen gevoelens van onterechte schuld of verantwoordelijkheid opwekken om de emoties en het gedrag
van de ander te manipuleren .

Als iemand je ooit een slecht gevoel heeft gegeven over iets dat je hebt gedaan (of niet hebt gedaan) en die slechte gevoelens vervolgens heeft gebruikt om je iets voor diegene te laten doen, dan heb je ervaring met schuldgevoelens.

Dit artikel bespreekt de signalen, typen en impact van schuldgevoelens. Het behandelt ook enkele stappen die u kunt nemen om met dit soort gedrag om te gaan.

Tekenen van een schuldgevoel

Schuldgevoelens kunnen opzettelijk zijn, maar ook onopzettelijk. Er is een kans dat je mensen eerder al eens hebt laten schuldgevoelens aanpraten.

Soms is schuldgevoelens makkelijk te herkennen, maar het kan ook veel subtieler en moeilijker te detecteren zijn. Enkele belangrijke signalen dat anderen u misschien schuldig voelen, zijn:

• Opmerkingen maken die suggereren dat je niet zoveel werk hebt gedaan als zij
• Fouten die je in het verleden hebt gemaakt, ter sprake brengen
• U herinneren aan gunsten die zij in het verleden voor u hebben verricht
• Doen alsof ze boos zijn, maar ontkennen vervolgens dat er een probleem is
• Weigeren om met je te praten of je negeren
• Door middel van lichaamstaal , toon en gezichtsuitdrukkingen duidelijk maken dat ze het niet eens zijn met wat je doet
• Suggereren dat je hen iets “verschuldigd” bent
• Zich bezighouden met passief-agressief gedrag
• Sarcastische opmerkingen maken over je inspanningen of vooruitgang

Het is belangrijk om op te merken dat dit type indirecte communicatie in elke interpersoonlijke relatie kan voorkomen. Toch is het waarschijnlijker dat het plaatsvindt in relaties die gekenmerkt worden door nauwe emotionele connecties.

Soorten schuldgevoelens

Er zijn veel verschillende soorten schuldtrips die mensen kunnen gebruiken, afhankelijk van het uiteindelijke doel of de bedoeling van het gedrag. Enkele van de verschillende doelen van een schuldtrip zijn:

• Manipulatie : Soms is het hoofddoel van een schuldgevoel oproepen om iemand te manipuleren om iets te doen wat hij/zij normaal gesproken niet zou willen doen.  
• Conflictvermijding : In andere gevallen gebruiken mensen schuldgevoelens om te voorkomen dat ze rechtstreeks over een probleem praten. Het stelt hen in staat te krijgen wat ze willen zonder dat ze in een direct conflict terechtkomen.
• Morele opvoeding : Schuldgevoelens kunnen ook een manier zijn om iemand ertoe te bewegen zich te gedragen op een manier die de persoon in kwestie moreel of ‘juist’ vindt.
• Sympathie opwekken : In sommige gevallen zorgt schuldgevoel ervoor dat iemand de sympathie van anderen wint, door zichzelf in de rol te plaatsen van iemand die schade heeft geleden door de acties waarover de andere persoon zich schuldig zou moeten voelen.

Schuldgevoel is niet altijd slecht. Hoewel het vaak lastig en onaangenaam is, kan het een belangrijke rol spelen bij het sturen van moreel gedrag. Wanneer mensen schuldgevoelens ervaren, kunnen ze hun fouten herstellen en voorkomen dat ze dezelfde fouten in de toekomst herhalen.

Impact van schuldgevoelens

Het oproepen van schuldgevoelens om iemands gedrag te veranderen kan een breed scala aan effecten hebben. Of schuldgevoelens nu opzettelijk worden geuit of niet, het verhindert gezonde communicatie en verbindingen met anderen. Enkele van de meest directe effecten van deze vorm van verborgen psychologische manipulatie zijn:

Schade aan relaties

Onderzoek suggereert dat schuldgevoelens een tol kunnen eisen van hechte relaties. Een onderzoek wees uit dat mensen die gekwetst zijn door de kritiek van hun partner, die gekwetste gevoelens eerder gebruiken om hun partner een schuldgevoel te bezorgen en gerust te stellen.

Uit het onderzoek bleek echter ook dat de partner die met een schuldgevoel werd aangezet tot het bieden van garanties, zich aanzienlijk slechter voelde over de relatie.

Rancune

Een van de redenen waarom schuldgevoelens relaties kunnen vergiftigen, is omdat ze kunnen leiden tot blijvende gevoelens van wrok.

“Een schuldgevoel roept aversieve gevoelens op die geassocieerd worden met schuld, samen met gevoelens van wrok omdat men zich gemanipuleerd voelt”, suggereert Humeny.

Een enkele keer dat iemand een schuldgevoel gebruikt om je gedrag te veranderen, heeft dat misschien geen ernstige impact op je relatie. Herhaaldelijk gebruik van schuldgevoelens kan je een bitter gevoel geven.

Als je het gevoel hebt dat je partner je altijd een schuldgevoel aanpraat en je aanzet tot iets wat je niet wilt doen, kan dat de intimiteit en emotionele verbondenheid verminderen en uiteindelijk kan het ertoe leiden dat je een hekel aan je partner krijgt.

Reactantie

Onderzoek suggereert dat een beroep doen op schuldgevoel een veelvoorkomende vorm van overtuigingstechniek is . Hoewel schuldgevoel mensen kan dwingen bepaalde acties te ondernemen, kan het soms ook averechts werken.

Een laag schuldgevoel motiveert mensen vaak om te handelen naar de overtuigende boodschap. Een hoog schuldgevoel faalt echter vaak vanwege wat onderzoekers ‘reactance’ noemen. 

“Een individu in een staat van reactantie zal zich op een manier gedragen die zijn vrijheid (of op zijn minst zijn gevoel van vrijheid) herstelt, bijvoorbeeld door gedrag te vertonen dat in strijd is met het vereiste gedrag”, leggen onderzoekers Aurélien Graton en Melody Mailliez uit in een artikel uit 2019 dat is gepubliceerd in het tijdschrift Behavioral Sciences .

Met andere woorden, schuldgevoelens kunnen averechts werken en ertoe leiden dat mensen zich anders gedragen dan iemand anders wil. Bijvoorbeeld, als iemand je een schuldgevoel aanpraat om hem of haar vaker te bellen, kan dat er juist toe leiden dat je hem of haar minder vaak belt.

Slecht welzijn

Gevoelens van buitensporige schuld worden in verband gebracht met verschillende psychische aandoeningen, waaronder angst, depressie en obsessief-compulsieve stoornis . Schuldgevoelens kunnen bijdragen aan de ontwikkeling of verergering van dergelijke aandoeningen.

Schuldgevoelens kunnen ook leiden tot veel directe en onaangename emoties en symptomen, zoals angst, verdriet, spijt, bezorgdheid, spierspanning en slapeloosheid.

Na verloop van tijd kan schuldgevoel leiden tot gevoelens van schaamte. Schaamte kan je zelfbeeld beïnvloeden, wat vervolgens kan bijdragen aan sociale terugtrekking en isolatie.

Hoe om te gaan met schuldgevoelens

Er zijn een aantal tactieken die nuttig kunnen zijn bij het omgaan met een schuldgevoel. Enkele stappen die u kunt nemen zijn:

• Erken het verzoek. Laat ze weten dat je begrijpt dat het belangrijk voor ze is. Reageren met empathie en laten zien dat je hun behoeften ziet, kan hen helpen het gevoel te krijgen dat ze niet zomaar genegeerd worden. Het valideren van hun emoties kan helpen de intensiteit van die gevoelens te verminderen.
• Deel je gevoelens . Leg uit dat je ook ziet hoe ze proberen je een schuldgevoel te geven zodat je doet wat ze willen. Vertel ze dan hoe dat soort manipulatie je laat voelen. Stel voor dat op die manier interacteren tot wrok zal leiden en dat directere communicatievormen effectiever zouden zijn. 
• Stel grenzen . Grenzen helpen om grenzen te stellen aan wat u wel en niet accepteert. Zelfs als u hen uiteindelijk helpt met hun verzoek, zorg er dan voor dat u uw grenzen duidelijk formuleert en de consequenties van het overschrijden van die grenzen uitlegt. Zorg er vervolgens voor dat u die grenzen handhaaft als ze worden overschreden.

Andere dingen die je kunt doen, zijn je eigenwaarde beschermen en indien nodig afstand nemen. Je zult eerder in een schuldgevoel trappen als je je al slecht voelt over jezelf, dus zoek strategieën om je gevoel van eigenwaarde op te bouwen. 

Als de andere persoon je blijft proberen te manipuleren door je schuldgevoelens op te dringen, verminder dan je communicatie met hem of haar of overweeg zelfs om de relatie te beëindigen.

Hulp krijgen voor schuldgevoelens

Als u schuldgevoelens of gerelateerde symptomen van angst, stress of depressie ervaart, praat dan met uw zorgverlener of een professional in de geestelijke gezondheidszorg. Zij kunnen behandelingsopties aanbevelen, zoals psychotherapie of medicijnen die kunnen helpen bij het beheersen van symptomen en het verbeteren van de kwaliteit van uw leven.

Uw arts of therapeut kan een vorm van therapie voorstellen die cognitieve gedragstherapie (CGT) wordt genoemd. Deze therapie kan helpen om ongepaste schuldgevoelens te verminderen. cognitieve vervormingen die kunnen bijdragen aan schuldgevoelens
te identificeren en te veranderen .

Uw therapeut kan u ook helpen de signalen van schuldgevoelens te herkennen en u helpen strategieën te oefenen om met dit soort emotionele manipulatie om te gaan.