Czym jest demencja?

Demencja to termin odnoszący się do zestawu objawów pogorszenia funkcji poznawczych, które zakłócają codzienne funkcjonowanie osoby. Choroba Alzheimera jest rodzajem demencji, ale istnieje wiele innych. Demencja odnosi się do objawów poznawczych, które osoba może wykazywać, takich jak utrata pamięci , trudności z jasnym myśleniem, trudności z koncentracją i niezdolność do kontrolowania swoich emocji .

W tym artykule omówiono definicję demencji, a także jej objawy i przyczyny. Opisano w nim również, jak demencja jest zazwyczaj diagnozowana i w jaki sposób można sobie poradzić fizycznie i emocjonalnie, jeśli Ty lub ktoś bliski cierpi na demencję.

Objawy demencji

Chociaż objawy pogorszenia funkcji poznawczych mogą się różnić u poszczególnych osób, poniższe objawy są charakterystyczne dla demencji:

• Dezorientacja
• Trudności w zrozumieniu innych
• Trudności z czytaniem lub pisaniem
• Halucynacje , urojenia lub paranoja
• Mam trudności z mówieniem
• Impulsywność
• Utrata zainteresowania
• Utrata pamięci
• Słaba ocena sytuacji
• Problemy z poruszaniem się
• Powtarzają się
• Poświęcanie więcej czasu na ukończenie zadań
• Błądzenie i gubienie się (nawet w znanych miejscach)

Objawy demencji są często klasyfikowane w trzech stadiach: wczesnym, średnim i późnym stadium demencji. Objawy nasilają się i zwykle stopniowo pogarszają, gdy ktoś przechodzi ze stadium wczesnego do późnego.

Wczesne stadium demencji

Często pomija się objawy wczesnego stadium demencji. Na tym etapie osoba może doświadczać zapominalstwa, utraty poczucia czasu i/lub gubienia się w znanych miejscach. Jednak osoba z wczesnym stadium demencji jest na ogół nadal w stanie funkcjonować samodzielnie.

Średnie stadium demencji

Objawy często stają się bardziej widoczne, gdy demencja postępuje w tym stadium. Osoba może zapomnieć ostatnich wydarzeń lub imion bliskich jej osób. Może łatwo się dezorientować, mieć problemy z komunikacją i wielokrotnie zadawać pytania.

Na tym etapie osoba może potrzebować pomocy w wykonywaniu codziennych czynności, takich jak higiena osobista. Mogą również doświadczyć zmian osobowości, być może stając się bardziej pobudzeni. Mogą również mieć trudności ze snem .

Późne stadium demencji

Objawy stają się najpoważniejsze w późnym stadium demencji. Osoby z późnym stadium demencji często wymagają całodobowej opieki.

Na tym etapie mogą wystąpić następujące objawy:

• Nietrzymanie moczu lub stolca
• Urojenia (czyli przekonanie, że ktoś „chce go dopaść”)
• Halucynacje (widzenie lub słyszenie rzeczy, których nie ma)
• Zwiększona utrata pamięci
• Paranoja (czyli zwiększona podejrzliwość wobec otoczenia)
• Ograniczona sprawność ruchowa (tj. trudności z chodzeniem, połykaniem, jedzeniem lub ubieraniem się)

Diagnoza demencji

Lekarz najprawdopodobniej przeprowadzi badanie fizykalne, obejmujące również badania krwi, aby ustalić, czy u danej osoby występuje inna choroba, która może przyczyniać się do odczuwanych przez nią objawów.

Na przykład niedobory witamin , choroby tarczycy i nadmierne spożycie alkoholu mogą powodować objawy takie jak trudności z koncentracją i zapamiętywaniem, co może być mylone z demencją.

Ponadto lekarz zapyta pacjenta o historię jego choroby, o to, czy demencja jest dziedziczna w rodzinie, a także o to, jakie leki dana osoba obecnie przyjmuje (jeśli w ogóle jakieś przyjmuje).

Niestety, nie ma jednego testu diagnozującego demencję. W rezultacie lekarze będą potrzebować wielu informacji, aby ustalić, czy demencja jest przyczyną objawów. Mogą przeprowadzić następujące badania:

• Skanowanie mózgu : Mogą to być skany tomografii komputerowej (CT), obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego (MRI) lub pozytonowa tomografia emisyjna (PET). Skanowanie mózgu może wykryć wszelkie zmiany w strukturze mózgu, a także udary lub guzy, które w niektórych przypadkach mogą powodować demencję.
• Testy poznawcze : Lekarz może zlecić przeprowadzenie testów sprawdzających pamięć, język, umiejętność rozwiązywania problemów, równowagę i/lub odruchy.
• Ocena psychiatryczna : W niektórych przypadkach przyczyną objawów przypominających demencję, takich jak trudności z zapamiętywaniem lub koncentracją, może być choroba psychiczna (np. depresja ). Ocena psychiatryczna może pomóc wykluczyć inną potencjalną przyczynę objawów.

Lekarz może wykonać badanie krwi, które mierzy poziom białka zwanego beta-amyloidem — osoby z chorobą Alzheimera mają wysoki poziom beta-amyloidu we krwi. Dostępne są również testy genetyczne, które mierzą ryzyko wystąpienia demencji u danej osoby.

Jednak testy genetyczne są najczęściej wykonywane u osób, które jeszcze nie wykazują objawów demencji lub u tych, które są na wczesnym etapie. Przed wykonaniem tego testu należy skonsultować się z doradcą genetycznym; może on pomóc Ci przygotować się na otrzymanie wyników, ponieważ może to być przytłaczające emocjonalnie.

Postawienie oficjalnej diagnozy demencji może zająć pracownikom służby zdrowia miesiące. Z tego powodu pomocne jest, jeśli członkowie rodziny i bliscy nadal dokumentują oznaki i objawy.

Przyczyny demencji

Demencja jest wynikiem uszkodzenia komórek mózgowych. Kiedy komórki w częściach mózgu, które kontrolują myślenie i pamięć, są uszkodzone, na przykład, funkcje te stają się upośledzone.

Naukowcy wciąż dowiadują się, co tak naprawdę przyczynia się do uszkodzenia tych komórek. Uważa się, że genetyka odgrywa rolę w rozwoju demencji; jednak nadal możliwe jest rozwinięcie się tej choroby, nawet jeśli nie występuje ona w Twojej rodzinie.

Niektóre schorzenia mogą również powodować demencję, takie jak:

• Choroba Creutzfeldta-Jakoba : Rzadka i śmiertelna choroba neurodegeneracyjna
• Choroba Huntingtona : rozpad komórek nerwowych mózgu
• Choroba Parkinsona : U osób z zaawansowanym stadium choroby Parkinsona może rozwinąć się demencja
• Zespół Wernickego-Korsakowa : Niedobór witaminy B1, który może prowadzić do krwawienia w mózgu

Czynniki ryzyka

Istnieją pewne grupy osób, które są bardziej narażone na rozwój demencji. Czynniki ryzyka obejmują:

• Wiek : Większość osób cierpiących na demencję ma 65 lat lub więcej.
• Historia rodzinna : Jeśli rodzic lub rodzeństwo danej osoby cierpi na demencję, ryzyko wystąpienia tej choroby wzrasta.
• Stany zdrowia : Niektóre stany zdrowia, takie jak wysokie ciśnienie krwi i wysoki poziom cholesterolu, zwiększają ryzyko wystąpienia demencji u danej osoby. Urazowe uszkodzenia mózgu (TBI) mogą również zwiększać ryzyko wystąpienia demencji.
• Rasa : Afroamerykanie i Latynosi mają średnio większe ryzyko wystąpienia demencji niż biali.

Rodzaje demencji

Istnieje wiele różnych typów demencji. Niektóre z najczęstszych obejmują:

• Choroba Alzheimera : Choroba Alzheimera jest najczęstszym typem demencji. Charakteryzuje się powolną, postępującą degeneracją komórek w mózgu.
• Otępienie czołowo-skroniowe (FTD) : Występuje, gdy dochodzi do zaniku lub pogorszenia stanu płatów czołowych i skroniowych mózgu, co powoduje zmiany w zachowaniu i pogorszenie sprawności motorycznej.
• Otępienie z ciałami Lewy’ego (LBD): LBD występuje, gdy białko alfa-synukleina odkłada się w mózgu — te złogi nazywane są ciałami Lewy’ego. W rezultacie zmiany w mózgu prowadzą do problemów z pamięcią, ruchem i zachowaniem.
• Demencja naczyniowa : Demencja naczyniowa charakteryzuje się zmniejszonym przepływem krwi do mózgu, co prowadzi do upośledzenia zdolności poznawczych i funkcji wykonawczych.
• Demencja mieszana : Określa sytuację, gdy u kogoś występuje więcej niż jeden rodzaj demencji jednocześnie.

Leczenie demencji

Niestety, nie ma lekarstwa na demencję. Istnieje jednak wiele opcji leczenia, od terapii po leki, które mogą potencjalnie pomóc w poprawie objawów i jakości życia osób z tą chorobą.

Terapia

Osoba z demencją prawdopodobnie będzie doświadczać szeregu emocji, takich jak drażliwość, depresja, lęk i apatia. Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) może pomóc osobom z demencją we wczesnym lub średnim stadium nauczyć się adaptacyjnych mechanizmów radzenia sobie , aby przetwarzać trudne uczucia, przeformułować negatywne myśli i zarządzać zachowaniem.

Terapia reminiscencyjna może również pomóc w promowaniu dobrego samopoczucia psychicznego u osób z demencją. Podczas terapii reminiscencyjnej terapeuta zachęca klienta do przywoływania wspomnień z własnego życia.

Terapeuta reminiscencyjny może używać filmów, nagrań, zdjęć i innych materiałów, aby pomóc osobie pamiętać. Ta praktyka może korzystnie wpłynąć na nastrój i zdolności poznawcze osoby, choć potrzeba więcej badań, aby zrozumieć jej długoterminowe skutki.

Pomocna może okazać się terapia zajęciowa i/lub logopedyczna, zwłaszcza gdy demencja stopniowo upośledza zdolność osoby do wykonywania codziennych czynności lub używania i rozumienia języka.

Muzykoterapia i arteterapia mogą poprawić jakość życia osoby z demencją. Zaangażowanie się w przyjemne aktywności, ogólnie rzecz biorąc, może pomóc poprawić nastrój i być użytecznym ujściem.

Leki

Agencja Żywności i Leków (FDA) zatwierdziła szereg różnych leków do leczenia demencji . Warto jednak zauważyć, że większość z tych leków została specjalnie zaprojektowana na chorobę Alzheimera.

Inhibitory acetylocholinoesterazy

Inhibitory acetylocholinoesterazy zatwierdzone do leczenia demencji obejmują:

• Aricept (donepezyl)
• Exelon (rywastygmina)
• Razadyna (galantamina)

Leki te mają na celu spowolnienie spadku funkcji poznawczych u osób z demencją. Jak w przypadku każdego leku, istnieją potencjalne skutki uboczne związane z inhibitorami acetylocholinoesterazy, takie jak nudności, wymioty i bezsenność. Osoby z wcześniej istniejącymi schorzeniami, takimi jak choroby układu oddechowego lub zaburzenia napadowe, powinny zachować ostrożność podczas przyjmowania tych leków.

Antagoniści receptora NMDA

Antagonisty receptora NMDA (N-metylo-D-asparaginianu), takie jak Namenda (memantyna), są czasami przepisywane osobom z chorobą Alzheimera. Memantyna może poprawić zdolności myślenia u osób z chorobą Alzheimera; nie jest jednak lekarstwem i nie zapobiegnie przyszłemu pogorszeniu funkcji poznawczych. Skutki uboczne antagonistów receptora NMDA obejmują ból głowy, zaparcia i zawroty głowy.

Aduhelm

Dożylna terapia o nazwie Aduhelm (aducanumab) została zatwierdzona przez FDA do leczenia łagodnych zaburzeń funkcji poznawczych (MCI) lub łagodnego stadium otępienia w chorobie Alzheimera. Lek ten blokuje i usuwa blaszki amyloidowe, które prawdopodobnie przyczyniają się do pogorszenia funkcji poznawczych.

U niektórych pacjentów, którym podano Aduhelm, nastąpiła poprawa pamięci i zdolności językowych, a także poprawa w samodzielnym wykonywaniu zadań. Jednak lekarz musi najpierw ustalić kwalifikowalność pacjenta za pomocą analizy płynu mózgowo-rdzeniowego lub pozytonowej tomografii emisyjnej (PET).

Skutki uboczne Aduhelmu obejmowały mikrokrwotoki (krew w tkance mózgowej), powierzchniową syderozę (nadmiar żelaza w mózgu i rdzeniu kręgowym), ból głowy, upadek, biegunkę, zmiany stanu psychicznego i nieprawidłowości obrazowania związane z amyloidem (ARIA). ARIA obejmuje przejściowy obrzęk mózgu.

Leki przeciwdepresyjne i przeciwpsychotyczne

U 63% pacjentów z demencją występuje depresja. Lekarz może zalecić lek przeciwdepresyjny w małej dawce, taki jak selektywny inhibitor wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), taki jak Lexapro (escitalopram). W niektórych przypadkach lekarz może przepisać lek w celu leczenia pobudzenia lub agresji u osób z demencją.

Jednakże FDA wydała ostrzeżenie w czarnej ramce dla osób z demencją przyjmujących atypowe leki przeciwpsychotyczne, takie jak Risperdal (risperidon) i Seroquel (kwetiapina). Szczególnie u osób starszych z demencją ryzyko przyjmowania leków przeciwpsychotycznych obejmuje udar, niewydolność serca, a nawet śmierć.

Osoba cierpiąca na demencję, która przyjmuje leki przeciwpsychotyczne, powinna znajdować się pod ścisłym nadzorem lekarza i przyjmować leki przeciwpsychotyczne tylko przez krótki okres czasu, np. kilka tygodni.

Radzenie sobie z demencją

Życie z demencją jest trudne, nie tylko dla osoby chorej, ale także dla jej bliskich. Istnieją jednak zasoby, które mogą pomóc. Możesz odkryć, że rozmowa z różnymi specjalistami, takimi jak lekarz, pracownik socjalny i/lub terapeuta, może pomóc Ci zrozumieć, jak najlepiej radzić sobie z demencją.

Styl życia

Chociaż osoba z wczesnym stadium demencji jest na ogół w stanie funkcjonować samodzielnie, zmienia się to w miarę postępu choroby. Jeśli bliska Ci osoba ma demencję, możesz rozważyć zatrudnienie opiekuna, który pomoże jej w codziennych czynnościach.

Ważne jest również, abyś Ty i/lub opiekun monitorowali ich stan, aby zapewnić im bezpieczeństwo. Na przykład ich zdolność do prowadzenia pojazdu powinna być regularnie oceniana, aby nie byli w niebezpieczeństwie (lub nie narażali innych kierowców na ryzyko szkody na drodze).

Często korzystne jest, aby osoby z łagodną lub umiarkowaną demencją angażowały się w działania społeczne, które mogą korzystnie wpłynąć na ich samopoczucie. Grupy wsparcia mogą być pomocne, szczególnie te przeznaczone specjalnie dla osób z demencją lub osób doświadczających spadku funkcji poznawczych.

Dieta i ćwiczenia

Osoba z demencją może odnieść korzyści ze stosowania diety wspierającej zdrowie mózgu ; jednym z przykładów jest dieta śródziemnomorska, która koncentruje się na owocach i warzywach — w szczególności zielonych liściastych. Ważne są również ćwiczenia , takie jak spacery, pływanie lub podnoszenie ciężarów. Dieta i ćwiczenia mogą pomóc w utrzymaniu zdrowia fizycznego i psychicznego osoby z demencją.

Jednak osoby z demencją w średnim lub późnym stadium powinny być monitorowane podczas podejmowania aktywności fizycznej. Należy unikać wszystkiego, co jest forsowne lub niebezpieczne.

Opieka

Jeśli jesteś opiekunem bliskiej osoby z demencją, ważne jest, abyś utrzymywał bliski kontakt z jej lekarzem, abyś w pełni rozumiał wyzwania zdrowotne, z którymi będzie musiała się zmierzyć bliska Ci osoba. Istnieją również grupy wsparcia dla członków rodziny i opiekunów osób z demencją; możesz znaleźć lokalne grupy za pośrednictwem Alzheimer’s Association.

Możesz uczestniczyć w sesjach terapeutycznych i upewnić się, że masz czas dla siebie poza opieką nad bliską osobą.

Nic się nie stanie, jeśli zdecydujesz się nie być opiekunem bliskiej Ci osoby. W rzeczywistości, zatrudnienie opiekuna lub umieszczenie bliskiej Ci osoby w ośrodku opieki wspomaganej może umożliwić Ci lepsze wspieranie jej jako członka rodziny i przyjaciela oraz zmniejszyć stres, który możesz odczuwać, opiekując się nią. Porozmawiaj z lekarzem lub pracownikiem socjalnym o potencjalnych alternatywnych formach opieki.

Słowo od Verywell

Demencja może być przerażająca, niezależnie od tego, czy ją masz, czy opiekujesz się bliską osobą, która ją ma. Pamiętaj, że nie jesteś sam. Opiekun może pomóc Ci opracować systemy i zmiany stylu życia, które ułatwią Ci codzienne życie. Jeśli jesteś opiekunem, istnieją zasoby, które mogą pomóc Ci również poradzić sobie z nią, aby zapobiec wypaleniu.

Chociaż nie ma lekarstwa na demencję, istnieją opcje leczenia, które mogą znacznie poprawić jakość życia. Pozostawanie w bliskim kontakcie z lekarzem, terapeutą i innymi pracownikami służby zdrowia może być uspokajające, ponieważ otrzymujesz jak najwięcej informacji na temat diagnozy demencji.